De meetbare effecten van liefde

Zowel liefde geven als liefde ervaren is een bijzonder subjectieve, individuele ervaring. In haar boek “Love 2.0 “ bewijst Barbara Frederickson dat de effecten van liefde minstens op drie gebieden in ons lichaam waarneembaar en meetbaar zijn.  Bovendien bewijst ze dat we deze effecten kunnen voeden en versterken door training, meer bepaald Loving Kindness Meditatie (LKM). 

Maar eerst moeten we onze bestaande visie op liefde herbekijken. 

Zij noemt het een upgrade naar Love 2.0 . Dat gaat verder dan louter de liefde binnen intieme relaties of verwantschap. Ze vraagt ook om afstand te doen van de vaak gekoesterde overtuigingen dat liefde exclusief, blijvend en onvoorwaardelijk is. Liefde reikt verder dan onze geliefden. De tijdschaal van liefde is korter dan we gewoonlijk denken, ze is meer vloeiend maar altijd hernieuwbaar.  Zoals elke emotie is liefde een subtiele kracht waarvan intensiteit voortdurend veranderd. 

Volgens Frederickson is het is moeilijk om over liefde te praten in wetenschappelijke termen, omdat mensen zoveel vooroordelen en sterke overtuigingen hebben. Zij steunt zich op wat de wetenschap ons vertelt over emoties. Liefde behoort tot de groep van de positieve emoties en die hebben twee gemeenschappelijke kenmerken. Ze maken ons opener, ontvankelijker en ze zorgen voor een positieve transformatie. Liefde is de emotie die ons ten volle doet leven en ons menszijn ten volle laat ervaren. 

Liefde is een voedende emotie.

Zoals de zon, de regen en de bodem de planten voeden en doen groeien, zo doet ook liefde ons lichaam letterlijk groeien. Liefde maakt ons wijzer, veerkrachtiger, doelgerichter, gelukkiger en gezonder. 

Love is our “superior emotion”.
We are designed for love.

Zij herleidt de kern van liefde tot micro-momenten van warmte en verbondenheid die je deelt met een ander levend wezen. 

“Love springs up anytime any two or more people
connect over a shared positive emotion.”

De duur van een emotie laat zich meten in seconden of minuten, niet maanden of jaren. Liefde is ruimer beschikbaar dan je denkt, want liefde is verbinding. Liefde is een positieve resonantie die zorgt voor een spiegel-effect op drie niveaus: 

-      je weerspiegelt de positiviteit en de emotionele staat van de andere 

-      je weerspiegelt de biochemische en gedragsmatige effecten 

-      je weerspiegelt de wederzijdse impuls om voor mekaar te zorgen. 

Enkel liefde zorgt voor zo’n diepe interpersoonlijke resonantie.

Die positieve resonantie gebeurt niet toevallig, maar vereist een aantal basisvoorwaarden.

Ten eerste moet er een gevoel van veiligheid zijn. Ten tweede moet er daadwerkelijk verbinding zijn, een echte gelijktijdige zintuigelijke connectie met een ander levend wezen. Daarbij zijn vooral oogcontact en de glimlach uiterst belangrijk. Zo weten en voelen we ons afgestemd, in sync. Dat is een ervaring die doordringt tot op het cellulaire niveau in ons lichaam.

De biologische impact van de liefde is een onderling verbonden systeem van effecten. De drie voornaamste zijn: de effecten in het brein, de hormonale effecten en de effecten op de nervus vagus.

Breineffecten

Die effecten hebben te maken met de spiegelneuronen: tijdens een conversatie met een andere persoon manifesteren zich gelijkaardige patronen in het brein van beide personen. 

“Communication
-a true meeting of the minds-
is a single act performed in two brains.”

Het is een biologische expressie van eenheid, verbondenheid.

Hormonale effecten

Hier komt het knuffelhormoon oxytocine in beeld. Dit hormoon heeft een temperend efffect op de activiteit van de amygdala, de plaats diep in ons brein waar vooral emoties zich manifesteren.  

Het zorgt voor de “calm-and-connect” respons.

Effecten op de nervus vagus

Dit is onze tiende hersenzenuw die ontspringt in de hersenstam en die vertakkingen heeft naar verschillende organen, waaronder ons hart. Deze zenuw behoort tot ons parasympathisch zenuwstelsel, dat zorgt voor kalmte, rust en herstelling in tegenstelling tot het sympathisch zenuwstelsel dat zorgt voor actie en spanning. Hoe hoger de vagale toon, hoe beter het kalmerend effect. De wisselende toon zorgt voor een subtiel, maar gezond patroon van ritmestoornissen in het hart. Haar onderzoek toont aan dat mensen die meer liefde ervaren een hoger vagale toon hebben.

“The higher the vagal tone, the better.”

Er blijken zelfs aanwijzingen te zijn dat er ook effecten zijn op de genetische expressie, dat is de manier waarop de genen lichtjes veranderen (evolueren, zich aanpassen) bij de aanmaak van nieuwe cellen. 

“Love can affect you so deeply that it reshapes you from the inside out and by doing so alters your destiny for future loving moments.”

Het rimpelend effect van liefde

De efffecten van een liefdevolle interactie tussen twee mensen is ook gedragsmatig waarneembaar, via niet-verbale signalen. Zij onderscheidt er vier.

-      Hoe vaak glimlachen beide personen naar mekaar?

-      Hoe vaak gebruiken ze vriendelijke handgebaren naar mekaar?

-      Hoe vaak leunen ze naar mekaar toe?

-      Hoe vaak maken ze knikkende hoofdgebaren?

Op die manier kunnen twee individuen versmelten tot een goed georchestreerde eenheid. 

De effecten van een liefdevolle interactie hebben een uiterst positief effect op wie we worden.

-      Wij worden: wederzijdse liefde versterkt de onderlinge verbondenheid. Het expliciet uitdrukken van je dankbaarheid is daarbij belangrijk.
“Saying thanks well isn’t just a matter of being polite, it’s a matter of being loving and becoming a stronger version of what together we call us;”

-      Veerkrachtiger worden: het ervaren van positieve emoties maakt ons wendbaar, waardoor we beter kunnen omgaan met de ups en downs van het leven. Onze weerbaarheid is niet onveranderbaar gebeiteld in ons DNA, maar kan versterkt worden door training. Veerkrachtige mensen doen het niet alleen.

-      Wijzer worden: positieve emoties verruimen ons bewustzijns perspectief. “We open the gates of perception.” Daardoor benaderen we een situatie met een ruimere, holistische blik en komen we tot creatieve en praktische oplossingen. We zijn intellectueel en emotioneel scherper van geest.
“Positivity resonance unlocks collective brainstorming poweer, making it easier to solve difficult problems.”

-      Gezonder worden:  liefde is geen wondermiddel, maar het zorgt  er wel voor dat ons parasympatisch zenuwsysteem beter werkt, zoals blijkt uit de hogere tonus van de nervus vagus.

“Over time these powerful moments change who you are.”

Naarmate we onze visie op liefde upgraden en leren om micro-momenten van liefde te cultiveren, ervaren we niet alleen zelf de voordelen van deze transformatie, we delen ze ook met anderen.

Trainbaar

Belangrijk is dat haar onderzoek aantoont dat deze drie biologische effecten versterkt kunnen worden door mentale training. 

“To a considerable extent, you orchestrate the messages that your cells hear.”

Het tweede deel van haar boek bevat dan diverse varianten van Loving Kindness Meditaties (LKM), aangevuld met meer eenvoudige micro-moment oefeningen voor zij die geen tijd of niet het geduld hebben om langere tijd met gesloten ogen te zitten mediteren. Volgens de onderzoekingen in haar PEP-lab hebben zelfs die kortstondige oefeningen al een heilzaam effect. Je vindt de oefeninggen op www.positivityresonance.com

Haar gefragmenteerde benadering van de liefde komt mogelijks wat onwennig over, maar bendrukt wel dat liefdevolle interacties tussen mensen veelvuldiger voorkomen. Wij hebben elke dag veel kansen om een medemens liefdevol te benaderen, wat in ons beider voordeel werkt, zonder dat er een langdurige, laat staan romantische relatie hoeft te zijn.

De Loving Kindness Meditaties laten ons toe om die liefdevolle benadering te verankeren in ons brein zodat het bijna een 

automatische, reflexmatige reactie wordt.

Love 2.0. Creating Happiness and Health in Moments of Connection.

Barbara L. Frederickson, Ph.D., Penguin Group

Een inspirerende ontmoeting

Een dag in stilte mediteren is een dubbele ontmoeting.

Een ontmoeting met jezelf. De sensaties en emoties van je lichaam voelen en de verhalen van je geest verkennen, ontdekken en vooral: omarmen, er vrede mee sluiten.

Jezelf ook ont-moeten: de moetens loslaten of minstens ze zien vanop afstand, ze ruimte geven, beademen, verzachten.

Het is ook proeven van de rijke verscheidenheid van de stilte, ze is rustig, vredig, veilig, geduldig, pretentieloos.

STILTE: Spreekt, Teder, Intiem, Leerrijk, Eindeloos

Respect voelen voor de stilte broeders en zusters, die ondanks hun uiterst drukke agenda of hun pijnlijke lichaam de moed en de discipline hebben om te blijven zitten en luisteren, terwijl de stilte spreekt. Op het einde van de dag telkens weer met verwondering te luisteren naar hun intieme, persoonlijke getuigenissen van hoe heilzaam de stilte was. 

Pure magie: openhartig en minzaam kijken,
zonder verzet of veroordelen doet wonderen. 

De 21^steles van een wijs man

Mocht je nog op zoek zijn naar een zinvol cadeau voor kerst en nieuwjaar, dan kan ik je  de nieuwste parel van Yuval Noah Harari warm aanbevelen. (Ik weet het: zijn naam bekt niet zo vlot als Donald Trump of Theo Francken). Hij is inmiddels aan zijn derde meesterwerk toe: na ‘Sapiens’ en ‘Homo Deus’ is er nu ‘21 lessen voor de 21^steeeuw’. Persoonijk vind ik het woord lessen wat belerend. Ik zou het eerder ‘21 beschouwingen voor de 21^steeeuw’ noemen.

Het boek is een soort synthese van de vasstellingen uit zijn twee vorige boeken. Hij schrijft zeer openhartig over zijn turbulente zoektocht naar zijn eigen identiteit als jonge man, jood en homo, geboren en getogen in Israël. Hij slaagt erin om als historicus zich niet vast te pinnen op één volk, één land, één periode, één religie. Op werkelijk magistrale wijze overschouwt hij het grote, ruimere (cosmische) plaatje. Een van zijn belangrijke vaststellingen is dat Homo Sapiens erin geslaagd is om van onbeduidende aap te evolueren tot heerser van de planeet doordat hij bereid is om samen te werken met grote groepen vaak onbekende mensen op basis van een gemeenschappelijk gedeeld verhaal. En dat verhaal kan evengoed een religie een bedrijf of een natie zijn. Dat talent onderscheidt Sapiens van alle andere diersoorten.

De 21 lessen worden gebundeld in vijf delen: Technologische uitdagingen, Politieke uitdagingen, Hoop en wanhoop, Waarheid en tenslotte Veerkracht. De 21^ste les staat in deel vijf, samen met beschouwingen over Onderwijs (verandering is de enige constante), Zingeving (het leven is geen verhaal) en Meditatie (alleen maar observeren).

De geest verkennen

Ik was niet verrast toen ik las dat zijn 21^steles een zeer persoonijk getuigenis is van hoe vipassana meditatie hem heeft geholpen in zijn zoektocht. Hij was amper 24 toen hij, na een jaarlang aarzelen, op aanraden van een vriend deelnam aan tiendaagse Vipassana retraite. 

Hierna enkele van zijn rake observaties en beschouwingen.

“Voor die tijd wist ik heel weinig over meditatie en nam ik aan dat er vast allerlei ingewikkelde mystieke theoriëen aan te pas kwamen. Ik was dus stomverbaasd toen ik merkte hoe pratisch de lessen eigenlijk waren.”

“Het eerste wat ik ontdekte door mijn adem te observeren, was dat ik ondanks alle boeken en alle colleges die ik aan de universiteit had gevolgd zo goed als niets wist over mijn eigen geest en daar ook maar heel weinig controle over had.”

“Een paar uurtjes mediteren was genoeg om me duidelijk te maken dat ik nauwelijks controle over mezelf had. Ik was niet de directeur, ik was zelfs amper de portier (…) het was een ontnuchterende ervaring.”

“Tussen mij en de wereld staan altijd lichamelijke sensaties. Ik reageer niet op gebeurtenissen in de buitenwereld, maar op de sensaties in mijn lichaam.”

“Het belangrijkste wat ik besefte was dat de diepste bron van mijn leed in de patronen van mijn eigen geest zit.”

“Meditatie is geen vlucht uit de werkelijkheid maar een manier om in contact te komen met de werkelijkheid.”

“In principe is meditatie elke methode die je kunt gebruiken om je eigen geest rechtstreeks te observeren.”

“Serieuze meditatie vergt enorm veel discipline. Als je objectief je sensaties observeert, zal je als eerste opvallen hoe tomeloos en ongeduldig de geest is.”

Tijd voor actie

Na een beschouwing over de vele inspanningen die we doen om de ruimte te verkennen of het mysterie van de kleinste deeltjes te ontrafelen besluit hij: “Als we bereid zijn zoveel moeite te doen om vreemde culturen, onbekende diersoorten en verre planeten te leren kennen, is het misschien ook de moeite waard om net zo hard te werken aan het doorgronden van onze eigen geest.”

Als we dit niet doen, bestaat volgens Harari de kans dat Artificiële Intelligentie en algoritmen de leiding overnemen, zodat het zo goed als onmogelijk wordt voor mensen om de werkelijkheid over zichzelf te zien. Sinds grotschilderingen stukje voor beetje plaatsmaken voor televisieuitzendingen en sociale media, wordt het steeds makkelijker om mensen te misleiden. 

“De komende jaren of decennia is de keuze nog aan ons. Als we er de moeite voor nemen kunnen we nog onderzeken wie we eigenlijk zijn. Maar als we die kans willen benutten, moeten we daar nu mee beginnen.”

Vliegtuigen spotten in het ziekenhuis

Een bacterie in mijn urinewegen heeft ervoor gezorgd dat ik de afgelopen dagen in het ziekenhuis heb doorgebracht. Niets ernstig, maar een goede medische opvolging was wenselijk.

Eens de koorts verdwenen en alle baxters verwijderd, ben ik op wandel gegaan in dit wondermooie, gloednieuwe ziekenhuis AZ Middelares in Gent. Wat zijn wij toch verwende luitjes, dacht ik zo. Ik heb even de tijd genomen om te zitten mediteren in de grote, ruime, luchtige inkomhal waar continu mensen, gezond en ziek, gejaagd of rustig, verdrietig of vrolijk, komen en gaan.

Ik heb mijn meditatie opgebouwd rond de drie stappen die Björn had aangereikt tijdens onze stilte dag van twee weken terug. Omdat de inkomhal mij onbewust deed denken aan de vertrekhal van een luchthaven, kwam bij mij het beeld op van een vliegtuigspotter, die plaats neemt op een verhoogd platform aan de rand van de luchthaven.

Oogjes toe, landen in mijn lichaam  

en dan de innerlijke verrekijker richten in drie stappen.

Stap 1: 

Het met een open, nieuwsgierige blik kijken naar de gedachten en gevoelens als aankomende of vertrekkende vliegtuigen op de landings- en startbaan in mijn hoofd. Ze bevatten verschillende ladingen: verlangens, afkeer, herinneringen. Ik herken en benoem ze zoals een vliegtuigspotter de luchtvaartmaatschappij en het type vliegtuig benoemt. Ik vraag me niet af waar ze vandaan komen of waarheen ze gaan. Ik neem de vliegtuigen waar, maar ik vlieg er niet in mee. Als er even geen vliegtuigen komen neem ik gewoon het lawaai waar van de stappen en de stemmen in de inkomhal, of het rijzen en dalen van mijn adem.

Stap 2: 

Het inzien dat het komen en gaan van vliegtuigen continu verandert, niets is blijvend. Heel vaak zijn het dezelfde vliegtuigen die terugkeren en dan zeg ik : ”Hey, ben je daar weer, ik herken je nog van de vorige keer.” Maar ook die vliegtuigen gaan weer weg. 

Stap 3: 

Het inzien hoe onbeheersbaar dit alles is. Ik heb geen greep op wanneer of hoeveel of welke vliegtuigen komen. Ik heb enkel greep op hoe ik ernaar kijk: met een open, nieuwsgierige blik en vooral met aandacht voor de immense ruimte rond en boven de vliegtuigen.

En dan kwam er plots, zoals heel vaak wanneer ik mediteer, vanuit het niets een vliegtuig-met-een-plan voorbij: waarom hier niet eens een aantal uren in stilte komen zitten met een aantal mensen, passanten, patiënten, artsen, verpleegkundigen…gewoon samen in al die drukte even verstillen. Misschien kunnen we zo enkele mensen laten proeven van de kracht van verstilling en verbondenheid in tijden van onrust en onzekerheid.

Zou jij meedoen aan zo’n initiatief? Zo ja, laat hier een bericht na of contacteer mij op erik@vanvooren.be

De drie dimensies van het IK

Meditatie is voor mij in contact komen met wie IK ben. 

Bij het stilzitten kom ik meestal eerst in contact met mijn eerste IK: mijn biologische dimensie: het gewaarzijn van mijn ademhaling, mijn zittend lichaam, de drukpunten van mijn voeten en mijn zitvlak, mijn hartslag, het contact van mijn huid met de warme of koele lucht... Daarna volgt al snel (en bijna onvermijdelijk) het contact met mijn tweede IK: mijn psychologische dimensie: mijn herinneringen, verlangens, twijfels, angsten, vreugdes, onrust…

En dan opent zich bijna spontaan de derde dimensie van mijn IK: het ervaren van de wisselwerking tussen de biologische en de psychologische dimensie vanuit een ruimer bewustzijnsperspectief. 

Deze laatste dimensie laat zich moeilijk in woorden vatten, het is zuiver gewaarZIJN: ruim, openhartig, veranderlijk, ontvankelijk…

Hoe meer ik oefen hoe meer ik er blijkbaar in slaag om tijdens mijn doordeweekse bezigheden in contact te komen met deze drie dimensies van mijn IK. Dit ervaar ik als een verrijking van mijn leven.

Wijze woorden van John Cleese

Op youtube ontdekte ik per toeval een Q&A sessie met John Cleese in theater Caré, Amsterdam. (Gebruik de zoekwoorden: John Cleese & College Tour). Twee van de inzichten die hij deelde met de toehoorders wil ik op mijn beurt met jou delen.

De bron van creativiteit

Creativiteit komt altijd uit het onderbewustzijn. Als het enkel een zaak was van ratio en logisch denken zouden toch meer mensen creatief zijn? Creativiteit laat zich niet forceren. De voornaamste voorwaarde is rust en tijd. En dat is net het probleem in onze huidige samenleving: we zijn continu bezig, worden continu onderbroken en hebben geen tijd om de geest tot rust te laten komen. Onder meer meditatie kan voor de broodnodige rust en ruimte kunnen zorgen.

Deze week nog zag ik een mooi voorbeeld van de impact van rust en ruimte op onze geest. Een vriend van mij zit nu voor de tweede keer in amper een jaar tijd voor enkele weken in totale quarantaine in het ziekenhuis voor de behandeling van een resistente leukemie. Vorig jaar was er nog even hoop na de beenmergtransplantatie, maar nu zijn de witte bloedcellen weer zwaar in de minderheid en begint het proces van voor af aan. 

Tot zijn eigen verbazing, schreef hij in een moment van angst en verwarring, de volgende tekst, zo rijk aan betekenis. Om te lezen en te herlezen.

als het plan weg is 

of evengoed, 

door te veel lijnen 

voor mij onleesbaar is geworden,

als het spoor bijster is 

of evengoed, 

me door te veel sporen

meer verwart dan leidt,

dan 

vult het reservoir van hoop 

dat door het plan van de doener zou worden gevoed

zich met angsten, veel in getal.

dan verwordt de droom

die werkelijk een droom geweest was

tot iets met vreemde bezoekers die aanbellen in de nacht

gelukkig is er taal

ik gooi mijn vraagtekens uit, 

de krul haakt zich om de bakens.

ik word gehoord, 

méér mag ik niet verwachten.

Stefaan De Clercq 

Een bewijs dat Cleese gelijk heeft, niet? Alleen jammer dat we vaak ernstig ziek moeten worden om de zin van rust en tijd te waarderen.

Het toeval

Op de vraag of hij nog een laatste levensles had voor zijn toehoorders zei Cleese dat hij pas de laatste jaren is gaan beseffen hoe belangijk het toeval is voor ons succes. Als je succesvol bent is dat niet enkel je eigen verdienste. Het enige wat je kan doen is volharden in de hoop dat het toeval je ooit zal helpen.

Dat sluit aan bij de overtuiging van mijn vriend prof. Marc Buelens die vrij cynisch kijkt naar de vele boeken over de “geheimen van succesvollde mensen”, precies omdat in die verhalen het belang van het toeval onderschat wordt en het eigen aandeel overschat. Succes is volgens Marc het resulaat van talent maal volharden maal toeval maal de lance factor. Die laatse factor heeft hij er pas na de ontmaksering van Lance Armstrong aan toegevoegd. Daarmee wil hij aanduiden dat bij bijzonder succesvolle mensen soms ook “bedrog” meespeelt. Ligt het aan mij dat ik hierbij onbewust de naam Donald Trump zie opduiken? 

Boodschap aan een terminale vriend

“Wat kan ik doen?”

Dat vroeg ik me af toen Anne, een ex-collega met wie het fijn samenwerken was bij Test-Aankoop en BBDO/Direct, me vertelde dat haar man Jan, net zestig, een finaal verdict te horen kreeg: terminale breinkanker. Jan, burgerlijk ingenieur van opleiding, maar mooie, warme, minzame zakenmens in het leven.

Tijdens mijn ochtendmeditatie kwam die vraag dus, “wat kan ik DOEN” in mij op?” Het antwoord was: niks. Er zijn momenten in het leven waarop je niets kan DOEN, je kan er enkel ZIJN, openhartig, liefdevol, aandachtsvol, met weinig woorden, een zachte aanraking.  Aandachtsvol voor zijn en jouw woelige gevoelens. Zonder verzet, zonder boosheid. 

Dat is niet niks, dat is ALLES.

Het is begrijpelijk dat Anne, een daadkrachtige vrouw, een meester organisator, zich vaak hopeloos en machteloos voelt. Haar moto: “Vooruit is de weg” straalt kracht uit, toch is ze niet te koppig of te trots om haar kwetsbaarheid te erkennen en om psychologische hulp te zoeken. 

Lieve Jan en Anne, ik ZIJN bij jullie en in mijn hart ZIJN jullie bij mij. Vanaf nu in elke ochtendmeditatie.

Jullie ZIJNDE vriend,

Erik

Dit is een cadeau voor mezelf

“Dit is een cadeau voor mezelf.”

Dat was mijn antwoord op de vraag van Björn wat mijn verwachtingen waren bij het begin van onze dag in de Nobele Stilte. “Een cadeau dat ik behoedzaam en nieuwsgierig ga uitpakken, om me te laten verrassen door wat eruit komt.”

Verder gaf Björn ons het advies om vooral te luisteren naar onze interne GPS. Net zoals Waze of Tomtom vindt deze interne GPS altijd de weg naar huis. En als we op die weg al eens verkeerd rijden, volgt er geen tirade van verwijten maar is het antwoord steevast: route wordt her berekend en binnen de kortste keren zet de GPS ons weer op het juiste pad naar huis. Björn voegde er nog een boeddhistische wijsheid aan toe die zegt: 

“Denk eraan, de hindernissen zijn de weg.”

Bij de nabespreking ’s avonds kon ik vertellen dat het uitpakken van het geschenk mij een dubbel gevoel had gegeven: enerzijds was het gemakkelijk geweest en net daardoor was het anderzijds ook weer een moeilijke dag. Dat kwam zo.

Tijdens het eerste deel van de dag had ik zeer duidelijk verbinding met de onderstromen die mijn leven aansturen en die ervoor gezorgd hebben dat ik hier nu, op deze plek, met deze mensen ben aanbeland. 

Een eerste stroom is mijn grote nieuwsgierigheid.

Niet in de zin van “curieuzeneuzen”, maar in de zin van leergierigheid, graag ontdekken, exploreren, verkennen. Vandaar onder meer mijn behoorlijk uit de kluiten gewassen bibliotheek, mijn regelmatig bezoek aan inspirerende websites zoals TED of Wisdom 2.0. En mijn huidig professionele statuut van Spirituele Nomade.

Een tweede onderstroom is het plezier dat ik beleef aan het kunnen delen met en de dienstbaarheid voor anderen. 

Zo was ik in mijn studententijd jarenlang actief als vrijwilliger bij de Bouworde. De afgelopen jaren was ik vrijwilliger bij Tele-Onthaal (een bijzonder boeiende, verrijkende ervaring binnen een prachtig team van tientallen vrijwilligers die dag en nacht, 24 op 24, 7 op 7 zorgen voor een luisterend oor) en als chauffeur bij de Minder Mobielencentrale. Ook het schrijven van boeken en het geven van voordrachten wordt gevoed door mijn drang om te kunnen delen, mensen te mogen prikkelen. 

Een derde onderstroom is mijn behoefte aan vrijheid, flexibiliteit en (kinderlijke) spontaneïteit. 

Vandaar dat ik in het eerste jaar van mijn professionele loopbaan zo ongelukkig was. Ik was goed op weg om een bankier te worden, zat in een nine to five job in een oubollige verstarde bank in een nog ouder, statig pand, waarvan ik me vooral het krakend parket herinner en mijnheer Bourgeois, de norse man met zijn vlijmscherpe Clarck Gable snorretje. Op zijn bureau lag ‘het boek’ waarin we bij aankomst ’s ochtends onze naam moesten inschrijven. Klokslag om halfnegen trok mijnheer Bourgeois met een venijnig genoegen een rode lijn onder de naamlijst. Als je later aankwam moest je dus noodgedwongen onder de rode lijn tekenen. Dat register bracht hij dan klokslag om negen uur naar de personeelsdienst. Als je naam regelmatig onder de rode lijn stond, kreeg je een waarschuwing. Begrijpelijk dat het telefoontje waarin prof. Jos Van Acker mij op een ochtend in oktober aanbood om zijn assistent te worden op het seminarie voor marketing van de Universiteit Gent in mijn herinnering gegrift staat als mijn V-day. Eindelijk weer de vrijheid om te studeren, te onderzoeken en te doceren.

Tijdens de zitmeditatie zag ik hoe al die stromen langzaam samenvloeien in een immense oceaan. Dat is de plek waar ik me nu in bevind: in een zee van tijd, ruimte en rust. In mijn hart voel ik dat ik thuisgekomen ben. 

Dat was het makkelijke deel van de dag. 

Daarna (kort voor de middag) begon het moeilijke deel. Want die ruimte, die vrijheid is fijn, maar ook zo leeg, zo roerloos. Dus kwam er verveling en twijfel. Heeft dit nog wel zin. I have arrived, so what? In de namiddag heb ik de stapmeditaties benut om met open blik en open hart één te worden met de prachtige omgeving. Ik was getroffen door de gulheid, de uitbundigheid, de dartelheid, de ongedwongenheid, de chaos van de natuur. Het geduld ook waarmee de paardenbloem in het gras staat wachten tot haar witte zaadwolkjes (hoe heet zoiets eigenlijk?) meegedragen worden door de wind om weer nieuwe paardenbloemen te worden. De oceaan was niet meer leeg, maar vol zichtbaar en onzichtbaar, hoorbaar en onhoorbaar leven.

Die orgie van overvloed aanschouwen zorgde voor een heerlijk warm gevoel. 

Tot plots het besef kwam: ik ben nu 65 jaar. Mijn vader overleed op 73, na een jarenlange lijdensweg in bed. Mijn moeder eindigde haar leven met grote gaten in haar geheugen tot alles, inclusief de naam en herkenning van mij en mijn zus, verdween in de grijze mistwolk die Alzheimer heet. Hoeveel goede, gezonde en bewuste jaren heb ik nog te goed? Ik hoop op een tiental, maar als ik zie hoe snel de afgelopen tien jaar voorbijgegaan zijn, is dat eigenlijk maar een peulschil. En zo maakte de vreugde en de vrijheid even plaats voor weemoed en vooral het besef dat er zonder twijfel op de oceaan nieuwe stormen zullen opduiken, evengoed als ik misschien nog nieuwe eilandjes zal ontdekken. Daarom is het goed om de veerkracht en de wendbaarheid van mijn zeilen te blijven oefenen. Zelfs al is de oceaan nu windstil.