5 Westerse Aandoeningen (en evenveel remedies?)

Om burn-out te voorkomen moet je het MOTIF kennen, zeggen de experts. Dit letterwoord verwijst naar de vijf beïnvloedende factoren: de Maatschappelijke en Organisatorische context, het Team waarbinnen je werkt en tenslotte je Individuele en Familiale factoren. Waarmee benadrukt wordt dat burn-out een aanpak op verschillende domeinen vereist.

Dat sluit aan bij mijn persoonlijke overtuiging dat wij in het westen geteisterd worden door een vijftal aandoeningen, waarvan we ons meestal niet echt bewust zijn. Enkele daarvan kunnen we individueel aanpakken, andere vereisen een collectieve aanpak. In de onderstaande beschouwingen sta ik enkel stil bij de individuele factoren in de (naïeve) overtuiging dat, als we met zijn allen ons gedrag aanpassen, dit onvermijdelijk ook een impact heeft op de collectieve context.

Sensoriële overprikkeling

Gedurende miljoenen jaren kende ons brein enkel het ruisen van de wind, het klateren van de beekjes, het gezang van de vogels. Datzelfde brein wordt nu onophoudelijk ondergedompeld in een wereld vol lawaai. Daarnaast worden ook onze ogen voortdurend gebombardeerd met flitsende beelden. Die zintuiglijke prikkels zijn zo alomtegenwoordig dat we er ons nog nauwelijks van bewust zijn. Wat niet wil zeggen dat ze niet doordringen tot ons onderbewustzijn en daar zorgen voor een sluimerende staat van onrust. Komt daarbij onze menselijke overmoed die denkt dat ons brein ook nog kan multi-tasken. Dat maakt de onderhuidse onrust alleen maar erger.

Remedie?

Op regelmatige tijdstippen off-line gaan en je onderdompelen in de natuur. Om te lopen, fietsen, wandelen, paardrijden of gewoon te zitten en te kijken, te ruiken, te voelen, te luisteren bij voorkeur zonder iPod in je oren.

Hang naar escapisme

Omdat de realiteit ons angst inboezemt of omdat we niet tevreden zijn met onze huidige situatie zijn we zeer bedreven in het vluchten. Vluchten in ontspanning, verdoving, verhalen, drank, lawaai, drukte. Alles is goed zolang we maar kunnen weglopen, zodat we niet naar binnen hoeven te kijken, naar onze onrustige geest en onze getormenteerde emoties.

Onze (gemakzuchtige) neiging om aldoor de schuld voor onze situatie bij anderen te leggen, beschouw ik ook als een vorm van escapisme, omdat we op die manier onze eigen verantwoordelijkheid en ons eigen aandeel ontvluchten.

Remedie?

Op regelmatige tijdstippen niet toegeven aan de neiging om te vluchten of te verdoven, maar tijd vrijmaken om in alle rust (en stilte) te luisteren en te kijken naar je binnenkant en de keuzes te overschouwen die jij wel nog hebt. Of om een goed verdiepend gesprek aan te gaan met een persoon die je vertrouwt en die het talent heeft om echt naar jou te luisteren.

Vertekend beeld van de werkelijkheid

De hoera-verhalen van onze medemensen op de sociale media (feestboek), het ideaalbeeld van de zogenaamde top-mensen (top modellen, top koks, top advocaten, top managers), de immer gelukzalige mensen in de reclameboodschappen. Pijn, falen, tegenslag hebben geen plaats in dit ideaalplaatje. En als we er onvermijdelijk toch mee geconfronteerd worden dan is er nog altijd ons escapisme om de pijn (tijdelijk) te verdoven.

Remedie?
Je blik en je hart blijven openstellen voor de minder fortuinlijke medemensen. Je inzetten als vrijwilliger voor een goed doel. De (kinder)kankerafdeling van een ziekenhuis bezoeken kan ook al wonderen doen.

Spirituele leegte

Dat God grotendeels verdwenen is uit onze West-Europese samenleving hoeft op zich geen slechte zaak te zijn. Jammer is dat er niets waardevols in de plaats gekomen is, waardoor een hogere zingeving vaak ontbreekt. Toch is het mogelijk om een spirituele dimensie te geven aan je leven. Spiritualiteit heeft voor mij te maken met de kinderlijke verwondering en de intense dankbaarheid die ik voel als ik besef dat wij mensen op deze nietige planeet in die onvatbare kosmos allemaal het resultaat zijn van hetzelfde evolutieproces, dat wij er allemaal naar streven om gelukkig te zijn en dat ik een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan het geluk van anderen, wat bovendien bijdraagt tot mijn persoonlijk geluk.

Remedie?
Af en toe op een wolkeloze nacht turen naar de sterrenhemel om je bewust te blijven van de nietigheid en de kwetsbaarheid van het menselijk leven op onze aardbol. Op aanraden van Maarten Van Rossem kijk ik regelmatig op mijn pc naar de prachtige deep space foto’s van de Hubble telescoop. (zie http://hubblesite.org/gallery/album/). Alle lichten in de kamer doven, de foto’s op maximale grote op je computerscherm en in stille verwondering kijken naar dit magistrale spektakel dat miljoenen lichtjaren onderweg was om ons te bereiken. Ook het zien van de foto van de aarde die verrijst aan de horizon van de maan, gemaakt tijdens een van de Apolo missies, brengt me telkens weer in vervoeging. En helemaal nietig voelde ik me bij het zien van een foto vanop Mars, waarbij een pijl naast een nietig stipje aan het firmament de Aarde aanwees.

Verwaarloosde mentale veerkracht

Ik hoef maar om me heen te kijken naar de getatoeëerde, gemaquilleerde, gefacelifte lichamen om te beseffen dat we het menselijk lichaam meer verheerlijken dan de menselijke geest. De verkoopcijfers van de bestsellers in de boekhandel leren me dat goed koken en eten meer aandacht krijgt dan een goede mentale hygiëne. Dat mensen meer geïnteresseerd zijn in het welzijn van hun centen dan in hun geestelijk welzijn, leerde ik die avond dat ik na Paul D'hoore een lezing gaf. Hij had 5 keer meer mensen in de zaal. Dat heeft deels ook te maken met de BV status van Paul, maar als we denken dat enkel BV'ers ons iets kunnen leren, is dat een bewijs van de impact van de media op onze overtuigingen.

Ons onderwijs is sterk in het trainen van het cognitief leren. Hoe ik mijn emotionele of de spirituele intelligentie kan trainen heb ik nergens geleerd en ik heb nochtans negentien jaar van mijn leven doorgebracht in de schoolbanken.

Remedie?
De discipline om nu al bijna twintig jaar mijn geest regelmatig te trainen met een waaier aan mindfulness meditatieoefeningen is voor mij de beste manier gebleken om mijn mentale veerkracht te versterken. Ook onze zeswekelijkse stiltedag in de Stiltehoeve/Metanoia, ervaar ik als een bijzonder heilzame gewoonte. Een van de meest gebruikte apps op mijn smartphone is de Insight Timer. Het feit dat ik er een rijke waaier aan oefeningen vind plus  kan zien hoeveel mensen (waaronder wie van mijn vrienden) op dat moment met mij aan het oefenen zijn, helpt me om regelmatig te blijven oefenen. Opnieuw en opnieuw oefenen en kijken in de Spiegel van de Stilte is de enige weg. Er bestaat nu eenmaal geen quick-fix oplossing. Dit regelmatig oefenen vergroot je vertrouwen in de methode, wat helpt om vol te houden.
 

Wat zijn de dominante leestekens in je dialoog?

Ik bedoel: zowel in de dialoog met jezelf als met de anderen. Zonder het goed te beseffen leven we namelijk allemaal met een soort Michel Wuyts of José De Cauwer in ons hoofd: een onophoudelijk kwetterende commentaarstem bij de wedstrijd van het dagelijkse leven.  Een dag in de stilte helpt om je bewust worden van die stem en van het feit dat ze NIET de wedstrijd is. In de stilte oefen je ook het bedienen van de volumeknop om de stem te dempen en de wedstrijd te ervaren zoals hij zich ontvouwt, van moment tot moment.

Bij de start van onze Stiltedag zei iemand dat de stiltemomenten de komma’s is zijn in onze zinnen. Dit bracht mij op het  idee om enkele van de favoriete leestekens van de commentaarstem in mijn hoofd en in mijn dialoog met anderen te onderzoeken.

Het uitroepteken!

Johan Anthierens noemde dit ooit “de champetter onder de leestekens.” Het roept bij mij het beeld op van een matrak. Je vindt het op allerhande verbods- gebods- en waarschuwingsbordjes: van “Deur Toe!!” over “Honden aan de leiband!!!” Het is de strenge stem van het afkeuren, het veroordelen. Je voelt de boosheid en de voldoening waarmee de schrijver op zijn toetsenbord hamerde!!!!!

Mijn oordelende stem is een sterk ontwikkelde, luide en vrij dominante stem. Deze reflexmatige stem is een erfenis van mijn verre voorvaderen. Zij die de gevaren zonder verpinken konden inschatten, hadden de grootste kans om te overleven. Het grote nadeel van deze eertijds nuttige reflex is dat mijn brein ook vandaag nog sterk de neiging heeft om voorrang te geven aan het dramatische, het bedreigende, het oordelende en veroordelende.

Dit zorgt ervoor dat mijn aandacht onweerstaanbaar aangezogen wordt door het kleine vlekje op het voor de rest witter-dan-witte hemd van mijn tafelgenoot.

De bedenkers van de koppen in de nieuwsberichten zijn meesters in het bespelen van deze “negativity bias” van mijn brein. Om de schijn van de beschaving hoog te houden wordt het uitroepteken gewoonlijk gecensureerd in de lay-out. Het staat er niet, maar toch hangt zijn schaduw over de tekst. Je voelt dat het er wel was bij het schrijven.

Het vraagteken?

In tegenstelling tot het strakke, rechtlijnige uitroepteken presenteert het vraagteken zich met een elegante, sierlijke zelfs speelse boog. Het is het teken van het onderzoeken, het twijfelen, het niet weten, de nieuwsgierigheid. Het is het vraagteken dat mij op het mindfulness pad heeft gebracht.

Waarom heb ik stress? Wat kan ik doen om beter om te gaan met mijn stress? Of op een nog dieper niveau: wat wil ik bereiken met mijn leven?

De dubbele punt:

Dit is het favoriete leesteken van copywriter Mark Van Bogaert, een van de docenten met wie mijn Direct Marketing Institute destijds jarenlang heeft samengewerkt. Het kondigt aan dat wat erna volgt belangrijk is. De dubbele punt zet de rest van de zin als het ware op een piëdestal. “Ik kijk naar Linda en besef: zij is de vrouw van mijn leven.” De dubbele punt is een paukenslag of, om in de meditatietraditie te blijven, de gong. Het doet je kijken en luisteren met verscherpte aandacht.

De komma

Dit zijn de korte pauzemomenten, de mini-stiltes, die zowel de spreker als de luisteraar toelaten om even op adem te komen. Waardoor de dialoog begrijpelijker wordt.

De punt

Het compactste onder de leestekens zorgt voor structuur en daardoor voor overzicht en rust kijk maar hoe jij deze paragraaf ervaart waarin ik bewust alle punten en komma’s heb weggelaten dat zorgt wellicht voor enige verwarring of minstens voor wat onrust de punt wijst bij voorkeur op het einde van een gedachte of gebeurtenis het is een moment van afronden van landen

In een meditatiesessie is de punt het moment waarop we een gedachte loslaten. Ze laten gaan. Om niet meegesleurd te worden in de gedachtestroom.

Het beletselteken…

Dit is het moment waarop we ruimte bieden aan de andere, om zijn of haar verhaal toe te laten. Vul zelf maar in…

De punt komma;

Dit is een tweeslachtig leesteken: noch punt, noch komma. Daarom dat ik dit leesteken zelden gebruik. Ik verkies het origineel: of de punt, of de komma.

De witruimte

Ik weet niet of de witruimte volgens taalkundigen officieel als een leesteken aanzien wordt. Watikwelweetisdatdithetkrachtigsteinstrumentisineendialoog. Niet enkel de witruimte tussen de woorden en zinnen is belangrijk. Ook en vooral de witruimte tussen de regels en paragrafen. Hoeft het ons te verbazen dat we in de digitale wereld in de namen van websites (de zogenaamde url) en in de hastag (#) op twitter geen witruime mogen gebruiken? De digitale wereld beschouwt witruimte als zinloze leegte die opgevuld moet worden, 24 uur op 24 uur, 7 dagen op 7. De digitale stopverf die onze geesten verstikt.

Ik grijp even terug naar de cursus dialoog marketing van mijn leermeester Siegfried Vögele: zijn advies was om een paragraaf bij voorkeur niet langer te maken dan zeven regels (niet zeven zinnen). Om dan een witregel te laten. Bovendien gaf hij als raad om de belangrijkste paragraaf integraal te laten inspringen, omdat die extra witruimte zorgt voor extra aandacht. Zoals deze paragraaf bewijst.

Witruimte is de Edele Stilte, het Zwangere Niets, dat potentieel alles kan bevatten en net daarom zo krachtig is. Hoe groter de witruimte hoe krachtiger. De korte versie is de symbolische minuut stilte waarmee Sting zijn concert in de Bata’clan begon. De iets langere versie zijn de acht en een halve uur stilte (van 9u tot 17u30) die we om de zes weken intensief oefenen in de Stiltehoeve Metanoia.

Ik begrijp best dat veel mensen afgeschrikt worden door de stilte, wellicht omdat ze onbewust bang zijn om alleen met zichzelf samen te zijn. In stilte stilstaan en niets anders doen dan naar binnenkijken, naar de commentaarstem en de leestekens in je geest: het vraagt moed en geduld. Je kan er proberen over schrijven. Je moet het vooral zelf ervaren.