Sitting in the RAIN?

Wie me kent weet dat ik een voorliefde heb voor letterwoorden, omdat dit handige ezelsbruggetjes zijn voor mijn vergeetachtige geest.

Af en toe gebruik ik bij mijn ochtendmeditatie een app op mijn iPhone, Buddify genaamd.

Daarin gebruikt men oa het acroniem RAIN om het proces van omgaan met emoties te beschrijven.

Ik vind het best handig en wil het via deze weg met jullie delen.

RAIN

Recognise

Wat voel ik nu in mijn lichaam?

Waar voel ik dit?

Welke emotie ervaar ik? 

Welke gedachten merk ik op?

Benoem die gevoelens, emoties en gedachten

Accept

Het is er, dus geen verzet, geen verwijt

Zie het zoals het is

Investigate

Kijk dieper

Wat voel ik nog in mijn lichaam?

Wat schuilt er onder die emoties?

Wat is/zijn de achterliggende gedachte(n)?

Gewoon opmerken wat zich nog aandient, zonder analyseren

Non-personal

Je er niet mee identificeren

Zie het komen en gaan

Neem een hemelsbreed perspectief 

De gevoelens, emoties en gedachten zijn wolken die bewegen, die voorbij drijven

Zie de ruimte er achter, er omheen (the sky has no limit)

Ik kijk nu met andere ogen naar de regen.

Ik vind af en toe even "sitting in the rain" heilzaam voor mijn onrustige geest.

Als je mijn naam noemt ben ik er niet meer. Wie ben ik?

Als je ooit de prachtige film La Vita e Bella van Roberto Benigni  hebt gezien, ken je het antwoord op het bovenstaande raadsel.

De stilte.

Ik noem ze de sterke stilte: ze draagt alles, van het zachte gefluister van de verliefden tot de decibelstorm van de Tomorrowland deejays.

Onwaarschijnlijk wat er allemaal gebeurt in dit zwangere niets.

De stilte duwt je met je neus op de spiegel van je bewustzijn, waarin de woelige onderstroom van je angsten, frustraties en vermoeidheid meedogenloos weerkaatst wordt. Fel en heftig.

Dat was ten minste de ervaring van de meerderheid van de tien deelnemers aan onze zesweekelijkse Stiltedag georganiseerd door Björn Prins in de zalige rust van Metanoia.

Ondanks deze inwendige worstelingen is er niemand vloekend weggelopen. Toch niet lichamelijk.  Iedereen bleef trouw de hele dag door drie kwartier zitten, drie kwartier stappen van kwart na negen tot half vijf. Zonder een woord te spreken.  Ook niet tijdens de maaltijd. Een ruwe, ongecensureerde confrontatie met al datgene waar je anders, dankzij de drukte van elke dag, niet hoeft naar te kijken. Al datgene dat je doordeweeks negeert of waar je van wegloopt, steekt nu uitdagend zijn middenvinger naar je op.

Er naar kijken en voelen wat het met je doet.

Dat is de kern van de oefening. Geconcentreerd en alert.

Dick merkte wat teleurgesteld op dat mediteren geen vaardigheid is die  zich in een rechte stijgende lijn ontwikkelt naarmate je meer oefent. Dit in tegenstelling tot de meeste andere vaardigheden.

Ook dat behoort tot de essentie van deze praktijk: the beginners mind.

Telkens weer opnieuw en opnieuw kijken. En beseffen dat de geest toch doet wat hij wil. Dat je daar geen controle over hebt. The heart is beating, the lungs are breathing and the mind is minding.

Je zit midden in de soap van je eigen leven, zonder dat je verdomme maar een iota kan veranderen aan het script. ( Joost, terwijl ik dit typ op de iPad, met in de koptelefoon het lazy table jazz kanaal van Spotify, zie ik vanuit mijn ooghoeken die andere soap: Thuis. Is dit de vluchtroute die veel mensen gebruiken om niet naar hun eigen soap te hoeven kijken? Of is dit intellectuele arrogantie van mijn kant?)

Ik voelde me een beetje schuldig toen ik aan het einde van de dag moest bekennen dat het voor mij een dagje Boudewijnpark was. Daarmee wilde ik alluderen op hun reclameslogan: een dol fijn dagje. Ik voelde me tijdens het mediteren vrij als een dolfijn die dartel duikt en zwemt in een oceaan van dankbaarheid. Dankbaarheid dat Wouter er weer bij is. Dankbaarheid voor die nieuwe mensen. Dankbaarheid voor die prachtige plek. Maar vooral dankbaarheid voor mijn lieve vrouw, onze beide zonen, onze beide schoondochters en onze vier zalige kleinkinderen.

Er is nochtans op dit moment veel onzekerheid in mijn leven. Als full time professional speaker zijn mijn voordrachten mijn enige bron van inkomen. Zullen en er de komende maanden voldoende voordrachten geboekt worden? Nu ik mij op een nieuw domein begeef? Geen flauw idee. Ik heb die onzekerheid maar een paar keer opgemerkt tijdens de dag. Ik heb ze in mijn armen genomen, ze diep in de ogen gekeken er ermee geslowed.  Als ik een beetje sluimerende angst voelde was dat eerder in de zin van: ga ik door al dat geluk geen doetje worden, ga ik nog wel sterk genoeg zijn als het tij keert en de stormen zullen razen, zoals tien jaar geleden?

En dan zag ik meneer De Uil uit de Fabeltjesland die me zei: "Dat zien we morgen dan wel weer".

Ken jij de vijf functies van je brein?

Momenteel  lees ik het boek “Ontketen je brein” van Theo Compernolle. Hij beschrijft hoe de werking van ons reflecterend- en ons archiverend brein continu verstoord wordt door ons reflexbrein, dat zich laat afleiden door de onophoudelijke stroom aan prikkels via de nieuwe media.

Deze indeling in drie breinfuncties bracht mij tot het inzicht dat ons brein wellicht geen drie maar vijf functies heeft. Waarbij we naar mijn gevoel vooral de vierde en de vijfde functie het meest verwaarlozen. Want zoals Theo zegt: 

hoewel wij allen breinwerkers zijn, is het toch verbazend 

hoe weinig wij echt weten over dit complexe werktuig.

De vegetatieve functie

Deze breinfunctie houdt ons in leven. Lichaamstemperatuur, hartslag, ademhaling en nog tientallen ander autonome vitale basisfuncties worden door deze diepste lagen in ons brein en ons zenuwstelsel aangestuurd. We hebben zelf geen greep op deze functie. Soms geeft ze ons wel subtiele signalen (maagpijn, hoofdpijn, rugpijn, buikpijn, hoge bloeddruk) die we niet altijd de nodige aandacht geven.

De reflexmatige functie

Deze oeroude, vaak emotionele functie heeft er via de vluchten- , vechten- of verstijven reflex voor gezorgd dat we konden ontkomen aan een vijandig dier of een vijandige medemens. Volgens Theo wordt deze breinfunctie vooral onophoudelijk geprikkeld door de stroom aan auditieve en visueel impulsen van de (sociale) media. Het is ook een brein functie waar we vrij weinig greep op hebben.

De cognitieve functie
Theo noemt dit de reflectieve functie, maar omdat dit woord me teveel lijkt op de reflexmatige functie, noem ik het de cognitieve functie. Dit is de denkende, analyserende en plannende functie van ons brein. Ook wel een beetje protserig de CEO-functie genoemd. Het is de functie waar wij, breinwerkers voor betaald worden. De productiviteit van deze functie wordt echter in toenemende mate verstoord, ja zelfs gesaboteerd, door de reflexmatige functie. 

We nemen gewoon niet meer de tijd om in alle rust en ongestoord na te denken.

De archiverende functie

Dit is de functie die het brein in staat stelt om de overvloed aan prikkels niet alleen te sorteren en te herstructureren, maar ook om verbanden te leggen en informatie op te slaan in het lange termijn geheugen.  Deze functie kan enkel werken als ons reflexbrein en ons cognitief brein offline gaan. Vooral een voldoend lange, rustige, ononderbroken slaap is daarvoor van belang.

Dit is wellicht de eerste breinfunctie die veel mensen verwaarlozen. Ze onderschatten het belang van een goede nachtrust. De sterke reflexmatige breinfunctie is verslaafd aan de onophoudelijke 24/7 stroom aan prikkels via de tablet, smartphone en flatscreen. Je brein krijgt gewoon geen tijd om offline te gaan. Of zoals Theo het zegt: 

“We hebben onze fantastische ICT-tools laten verworden tot massaverstrooïingswapens.”

Voor veel mensen zou het al een immense bevrijding zijn  als ze wat meer tijd investeerden in de cognitieve functie (tijd om ongestoord na te denken) en de archiverende functie (meer tijd om te slapen of gewoon niets te doen). Ze zouden in staat zijn om de vele informatie beter te ordenen, verbanden te ontdekken en dus creatiever en productiever te zijn.

De technologie koloniseert ons brein

In mijn meest pessimistisch scenario zie ik hoe de technologie geruisloos binnensluipt in ons leven en zich langzaam meester maakt van ons brein. Waardoor de technologie die door mensenbreinen werd gecreëerd, nu zelf die breinen gebruikt om haar digitale rijk verder uit te breiden. Waardoor wij ons als willoze zombies overleveren aan de technologie.

Dat brengt mij bij de dringende noodzaak om onze verwaarloosde vijfde breinfunctie meer aandacht te geven.

De vijfde breinfunctie

Ik noem dit de meditatieve -of de bewustzijnsfunctie: de capaciteit van ons brein om vanuit een rustig, ruim, helder en minzaam perspectief te kijken, zowel naar de vegetatieve functie (signalen van het lichaam en de ademhaling), de reflexmatige functie (emoties), de cognitieve functie (gedachten, plannen), als de archiverende functie (herinneringen).

De vijfde breinfunctie brengt je in contact met wie je bent: je lichaam, je emoties en je gedachten en zorgt op die manier voor zelf inzicht. Het is tevens een weldadige oase voor zowel je cognitieve als je archiverende brein.

Ik ben er rotsvast van overtuigd dat het cultiveren van deze vijfde breinfunctie een noodzakelijke stap is op een pad naar minder stress, minder burn-out, betere menselijke relaties en een creatiever brein.

Mijn wens voor 2015: maak meer tijd  voor de archiverende 

en de meditatieve functies van je brein.

Negen tinten stilte

 We waren met negen, afgelopen woensdag, voor onze tweede Stiltedag van het najaar. Enkele bekende gezichten, maar vooral veel onbekende gezichten. Geen diepgaande voorstellingsronde. Ieder van ons heeft zijn eigen zoektocht, zijn eigen redenen om hier te zijn.

We gebruiken wel hetzelfde kompas: de Stilte.

Voor mij is de dag voorbijgevlogen.

Waar ik op vorige Stiltedagen de drie kwartier zitten of stappen soms als eindeloos lang ervoer, was het nu één quasi moeiteloze flow. Het was een aangename ervaring. De denkende geest is geneigd om daar een verklaring voor te zoeken.

Heeft het te maken met het feit dat ik intussen al wat ervaring heb met de stilte? Deels wel, deels niet. Het zal vooral gevaarlijk zijn als ik  naar de volgende Stiltedag zou komen met de verwachting dat het weer zo een zalige dag zal zijn.  Er zullen ongetwijfeld nog stiltedagen volgen tijdens dewelke de inwendige worstelingen weer heftiger zullen zijn.

Zou het kunnen dat mijn geest nu wat meer rust gevonden heeft?  Misschien wel, misschien  niet. Sinds de vorige Stiltedag is mijn moeder overleden. Door het sluipende Alzheimer gif  hadden we al jaren geleden afscheid genomen van haar. De dood kwam als een bevrijding, zeker omdat het stervensproces drie dagen duurde. Vooral de laatste nacht dat ik alleen bij haar heb gewaakt was bijzonder intens. Met haar ademhaling als meditatie-object en haar klamme hand in mijn hand ervoer ik  een onuitspreekbare  rust en verbondenheid.

Dat is het mooie aan mindfulness: het is een ont-moeting 

met wat er in je leeft en waar je in de drukte van elke dag meestal geen aandacht aan geeft.

Tijdens de afsluitende gespreksronde bleek dat, hoewel we alle negen in dezelfde ruimte in dezelfde stilte hadden gezeten, de ervaring toch zeer verschillend was. Negen tinten stilte. Johan, voor wie dit de eerste keer was, was blij (en trots?) dat het hem gelukt was: een dag stil zitten, kijken naar- en worstelen met de drang om dingen te doen.  Voor anderen was het een verhelderende uitdaging om de kracht van de perfectionistische, controlerende gedachtenstroom  te observeren en daar letterlijk bij stil te staan.

Het is een vorm van verbindende overgave als je zo intens 

zonder woorden samen kan zijn met mensen die je nauwelijks kent.

Scheve bomen

De foto hierboven is het beeld dat ik zag  door het raam van de Phil Bosmans zaal tijdens de stapmeditatie. In het gastenboek van Metanoïa vond ik volgende prachtige tekst die ene Jessica Schoepen op 16 november heeft neergepend en die perfect bij dat beeld en de bijhorende ervaring past.

Boven de vruchtbare geur van mest en moddergras

Wijdse grijsheid

Nauwelijks nuances

En in die ontastbare diepte

Vliegen schaterende watervogels over

Scheve bomen

Nochtans windstil

Veraf, een mistige kerktoren kaarsrecht luidend

De voren in het veld verhard door vorst
de groeven in mijn ziel verzacht door verbinding

Een open thuis vol open harten

Geborgen veiligheid

Verborgen temidden

Zompig Vlaamse Velden

Dankbaarheid in de file?

Vanmorgen bracht ik mijn kleindochter Sookie naar school.
De rit van Mariakerke naar Latem duurde 15 minuten. De terugweg daarentegen ruim een uur. En nee, dit is niet het gevolg van de "shifting of the continents" waardoor Latem en Mariakerke plots verder uiteen zijn gedreven.

Op de heenweg op de buitenring, zag ik dat er aan de overkant, op de binnenring door wegwerkzaamheden een behoorlijk lange file stond die reikte tot aan IKEA. Het leek me verstandig om terug te keren via een andere weg. De vorige keer heb ik die file vermeden door binnendoor via Baarle-Drongen re rijden.

Nadat ik Sookie had afgezet nam de macht van de gewoonte (of mijn reflexbrein) het even over van mijn reflecterend brein. Daardoor sloeg ik zoals gewoonlijk aan de lichten linksaf, terwijl ik rechts had moeten gaan om de weg binnendoor te nemen. Meteen ging  mijn reflecterend brein op zoek in mijn archiverend brein. Eureka! Er was nog een uitweg. Als ik aan de volgende rotonde richting Sint-Denijs-Westrem reed kon ik ook de R4 vermijden. Dat ging vlot, over het dorpsplein tot in de buurt van het Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Camillus: daar begon het eindeloos aanschuiven richting Gent.

Ik voelde de verwijten opborrelen: hoe kon ik zo verstrooid zijn, had ik maar rechts- in plaats van links gereden aan de lichten, ik had al een drie kwartuur aan het werk kunnen zijn,...

En dan heb je twee opties: lekker mee galopperen met die frustraties en je wentelen in zelfbeklag en zelfverwijt. Of: beseffen dat dit de filetijd niet korter, wel onaangenamer zal maken.

Dus: SLOW-time!

Eerst even landen: de contactpunten van mijn lichaam in de comfortabele autozetel voelen, dan voelen hoe mijn ademhaling nu is, hoe mijn buik op en neer gaat; en dan vanuit die stabiele landingspositie kijken naar mijn gevoelens: boosheid. Ha, dat is boosheid, hé: ik herken je. Ik voel je vooral in mijn hartstreek, als een beklemming. Ik voel je woelen en knagen. Ik hou mijn aandacht bij mijn hartstreek en benoem dat gevoel prevelend als "beklemming, beklemming..." zolang het gevoel aanwezig is. Ik SLOW met mijn boosheid. Ik zie dat ze er is, ik voel hoe ze zich manifesteert in mijn lichaam.

En dan, als de boosheid wat wegebt, doe ik een focus-verschuiving. Ik breng mijn aandacht bij het feit dat ik in een warme, comfortabele auto zit, dat ik mij verplaats zonder veel moeite te moeten doen (stel je voor dat ik Sookie met de fiets naar school had moeten brengen: dan had de tocht in de  mistige kou veel langer geduurd en me veel meer moeite gekost, dat ik zonet lekker heb ontbeten met mijn vrouw en kleindochter. En zie: langzaam is er een besef van rijkdom en een gevoel van dankbaarheid,  waar zonet nog boosheid was.

De focus-verschuiving helpt om de aandacht te brengen bij wat er WEL is, in plaats van bij wat er NIET is, of bij wat ik vind dat er HAD MOETEN zijn. (Alsof ik een Goddelijke status heb en de wereld moet draaien volgens mijn eisen en verwachtingen). Zoals Jon Kabatt-zin vaak tegen zijn patiënten zei: "Als je hier rechtop zit en zelfstandig kunt ademen, dan is er meer goed dan mis met jou.
Het helpt natuurijk als je eerst bent geland (stabiliteit) en milde aandacht geeft aan wat er nu is (boosheid, zelfverwijt). Dan is de focus-verschuiving geen vlucht- of verdringing strategie.

Burn-Out kooktips van prof. Elke Van Hoof

Gekookte hersenen, gekookte kikkers, een kip zonder kop en een blikje cola: dat zijn de hoofdingrediënten die ik heb onthouden uit het gastcollege over stress en burn-out: feiten en fictie, van  prof. Elke Van Hove aan Kulak.

Eerst enkele feiten

• In Europa heeft gemiddeld 12 à 15 procent van de mensen last van teveel stress. En dat percentage is stijgend.
• De wereldgezondheidsorganisatie wijst erop dat in 2020 de mentale gezondheid de grootste oorzaak zal zijn van ziekteverzuim in de westerse wereld.
• Werken word door 8 op 10 wel als eerder plezierig en vermoeiend ervaren, het probleem is het gebrek aan tijd om te recupereren.
• Dat laatste heeft dan vooral te maken met de veranderde maatschappelijke en culturele context (24 op 7 wordt het brein geprikkeld) en de fysieke context (open space, lawaai...)
• Door de voortdurende economische crisis en de bijhorde herstructureringen is het aantal mensen dat bezorgd is over het behoud van zijn job gestegen van 31% in 2009 tot 44% in 2014.

De voornaamste conclusie van Elke: we hebben een groot tekort aan downtime & time-out, waardoor ons brein niet meer kan recupereren.

Stress is niet het probleem
Er is niets mis met stress in ons leven. De meeste mensen hebben een beetje gezonde stress nodig om zich positief geprikkeld en goed te voelen.
Zonder stress is er geen innovatie, geen vooruitgang,  geen zelfontwikkeling.

We zijn gemaakt voor korte acute pieken van stress, die er voor zorgen dat we meer kunnen dan we denken. Ons draagvermogen wordt tijdelijke even uitgerekt. Belangrijk is dat er daarna weer rust intreedt. Stress zorgt namelijk voor de activatie van heel veel systemen in ons lichaam.Vanuit het stress respons centrum diep in ons brein gaan er signalen naar de bijnierschors, die zorgt dat er o.a. adrenaline en cortisol in het lichaam komen, wat dan weer een kettingreactie teweeg brengt in ons hart en bloedvaten, spieren, ademhaling, immuunsysteem...

Kip zonder kop en koude cola
Als die prikkeling van het stress respons centrum te lang aanhoudt, kan het gebeuren dat de verbinding met onze prefrontale cortex (die instaat voor het logisch denken en plannen) verbroken wordt. Dan gedragen we ons als een kip zonder kop, want ons gedrag wordt dan helemaal aangestuurd door een paniekerig stresscentrum. De macht over ons handelen hebben we overgelaten aan de diepere, basale lagen in ons brein. Op zo'n moment zijn we niet meer vatbaar voor rede.

Volgens Elke kunnen we de verbinding terug openen door tien minuten een ijskoud voorwerp (bv een koud drankblikje) met de beide handen te omklemmen. Die signalen dringen wel door in het diepere brein en dat zal de verbinding met het denkende brein herstellen.

Gekookte hersenen & kikkers
Die extreme stress respons is het gevolg van een gebrek aan downtime voor onze hersenen. We brengen als het ware onze hersenen aan de kook. Dat proces verloop uiterst langzaam, zodat wij of onze omgeving het niet opmerken. Zoals de kikker die zich levend laat koken, als we het water in de pan uiterst langzaam aan de kook brengen. Doordat we in onze hersen geen pijnprikkels hebben krijgen we geen signalen dat er iets fout loopt. Tot het licht definitief uitgaat en onze hersenen hun noodkreet doorgeven aan alle mogelijke organen in ons lichaam: van hart over maag en rug.

Nood aan downtime
"Wie heeft de afgelopen week eens tijd genomen om NIETS te doen. Maar dan echt NIETS doen, zeker geen tv kijken, of magazines bladeren... Gewoon niets?" Van de enkele honderden deelnemers in de zaal staken maar een paar de hand op bij deze vraag. (Ik was er een van, want ik had die ochtend 40 minuten in stilte zitten mediteren.)

"Wie neemt de tijd om bewust het functie-niveau of de 'gezondheid' 

van de hersenen te evalueren?" 

Die vraag interpreteer ik als een oproep om te leren mediteren, hoewel Elke dat niet zo expliciet heeft benoemd.

Stress opvangen op de werkvloer?
Elke gelooft niet in een algemeen preventieplan tegen burn-out omdat de symptomen en de oorzaken te sterk verschillen van individu tot individu. Ze pleit wel voor een klimaat waarin stress bespreekbaar wordt gesteld, door sensibilisering. Daarbij raadt ze het volgende aan:

• Herhalen, herhalen, herhalen: één sensibiliseringscampagne volstaat niet, je moet er blijvend aan werken
• time out & downtime: biedt mensen de tijd en de ruimte voor enkele korte time-outs tijdens de dag
• venting: voorzie ook momenten waarop men de stress met de collega's en leidinggevenden kan ventileren
• stimuleer de zelfontwikkeling en de veerkracht van de medewerkers
• let op je woordenschat: vermijdt woorden als ASAP, moeten, maar... (bv je bent goed bezig, maar...)
• stimuleer een hogere betrokkenheid van de medewerkers
• en sta tenslotte geregeld stil bij elk woordje in deze vraag: MOET. IK. DIT. NU. DOEN?

Voor jullie opgetekend op een dinsdagavond in een bombol auditorium van de KULAL in Kortrijk. Voorafgegaan door een piek van stress omdat mijn gps het liet afweten en google maps in mijn gsm de E.Sabbelaan niet kende.... Tien minuten te laat, en amper twee minuten voor aanvang vond ik toch nog een zitje in de zaal waar volgens de deelnemerslijst vooral veel mensen uit de zorgsector zaten.

Hoe het prisma-perspectief mij helpt bij stress

Het inzicht dat ik hierna beschrijf, had ik deze zomer na een stapmeditatie, tijdens mijn stilte retraite in de Stiltehoeve Metanoia. Het viel me namelijk op dat de mentale processen tijdens de stapmeditatie buiten anders verliepen dan binnen en dat het ook een verschil maakte in mijn beleving als ik plots opmerkte dat ik er ook iemand anders in mijn buurt aan het stappen was. Ongetwijfeld is mijn inzicht niet origineel en hebben anderen dit misschien al beter geformuleerd. Voor mij was dit in elk geval een  tevreden moment van inzicht. Ik deel het via deze blog in de hoop dat het jou ook kan inspireren.

Dit inzicht helpt mij om te begrijpen waarom bepaalde situaties al of niet (bij mij of bij iemand anders) tot stress kunnen leiden. Net zoals een prisma het witte licht laat uiteenvallen in verschillende kleuren, zo biedt dit inzicht mij een instrument om de verschillende spectra van een situatie te belichten. Vandaar de naam: spectrum-perspectief. (Ik had het ook spectrum-bewustzijn kunnen noemen.)

Welke impact een situatie of gebeurtenis heeft op het gemoed van een persoon wordt naar mijn gevoel bepaald door drie factoren:
1. Wie ervaart de situatie?
2. In welke context gebeurt dit?
3. Hoe kijk je naar die situatie?

Wie ervaart de situatie?

Dat heeft in belangrijke mate te maken met je persoonlijkheidskenmerken, gecombineerd met je levenservaring. Een waardevol model vind ik de zogenaamde "Big 5" samengevat in het acroniem OCEAN.
- Openheid: in welke mate sta jij open voor nieuwe, onbekende situaties? Of gaat je voorkeur eerder uit naar het vertrouwde, bekende?
- Consciëntieus: ben jij een gedisciplineerde, punctuele, bezige bij of ben jij eerder flexibel, en easy going?
- Extravert: praat jij graag met anderen, wil jij altijd in gezelschap zijn of ben jij eerder teruggetrokken en observeer jij liever als anderen praten?
- Altruïsme: heb jij een sterke drang om altijd dienstbaar te zijn voor anderen of kan jij gemakkelijk afstand nemen van de noden van anderen?
- Nerveus: ben jij snel getresseerd of blijf jij van nature gemakkelijk rustig en kalm? 

Deze Big 5 zijn de fundamenten van je persoonlijkheid. Die liggen in zekere mate vast sinds je geboorte. Het is de genetische component van je persoonlijkheid. Ik weet inmiddels van mezelf dat ik hou van het nieuwe en het onbekende, dat ik vrij gedisciplineerd ben, eerder introvert,vrij altruïstisch (of zoals Hugo Camps het ooit meesterlijk zei: met een groot Moeder Theresa vlekje op mijn ziel) en dat ik ook vrij snel nerveus wordt.

In welke context gebeurt dit?

Dat heeft te maken met wanneer, waar en met wie een bepaalde situatie zich voordoet. Toen ik op de boekenbeurs rondliep zag ik een lange wachtrij met lachende mensen: ze schoven aan voor een handtekening van Kevin De Bruyne. Zet diezelfde mensen in een even lange wachtrij aan een bankloket of in de wachtrij voor een trein in vertraging en de situatie zal wellicht zeer anders zijn. Mensen houden niet van wachtrijen, maar toch zijn er altijd weer mensen die met plezier urenlang wachten om bijvoorbeeld de nieuwste iPhone te bemachtigen.

Uit ervaring heb ik geleerd dat ziekte een belangrijke context veranderaar is. Sterker nog is de impact van de dood, of van de nakende dood. Toen mijn vader op de palliatieve afdeling verbleef had ik de indruk dat daar meer levensvreugde heerste dan op een doorsnee werkvloer.

Context heeft ook te maken met wie er bij is of wie de situatie uitlokt. Toen mijn vrouw deze zomer onze kleinzoon van vijf uitwuifde riep hij lachend: "Oma, jij hebt flapperarmen", daarmee doelend op het overtollige vet op haar bovenarmen. Ik durf wedden dat oma minder uitbundig zou lachen als ik dezelfde opmerking zou maken. 

Wie er kijkt (persoonlijkheid) en de context (waar, wanneer en met wie) zijn factoren waarop jij doorgaans weinig of geen invloed hebt. Het verschil kan jij vooral maken door je manier van kijken te veranderen. 

Hoe kijk je?

Hoe kijk je naar jezelf (je zelfbeeld, je gevoelens en gedachten) en naar de context? Dat heeft vooral te maken met de kwaliteit van de aandacht waarmee je kijkt. En daar kan leren SLOW'en het verschil maken. Want tijdens het SLOW'en oefen je om met een bijzondere aandacht contact te maken met wat je ziet, hoort, denkt en voelt: namelijk met stabiliteit (= gefocust & rustig), vastberaden (= beslist & gedisciplineerd), openhartig (= nieuwsgierig & ontvankelijk) en mild (= minzaam en niet oordelend). 

Weten dat jij je manier van kijken kan veranderen is stap één. Het effectief leren vraagt  geduldig oefenen. Maar de vruchten lonen de moeite.