STIL zijn...

Stilstaan, Tijd gunnen, Intiem Luisteren… daar gaat het om.

Het vraag tijd om tijd te maken voor de stilte.

Social media klimaatverandering in aantocht?

De inwoners van Zuid-West Engeland en Wales hebben afgelopen winter lijfelijk ervaren wat de desastreuse gevolgen zijn van de gevreesde “global warming”. Hoe de stormwinden en de bijhorende huizenhoge golven inbeuken op hun kwetsbare kuststrook. Hoe het wassende water van de Theems hun huizen binnenstroomt. De hele wereld zag de belden van een getormenteerd en verzopen eiland. Voor die mensen is de klimaatverandering geen fantasierijke fabel ontsproten uit het brein van wereldvreemde wetenschappers, zoals sommige lobby’s ons nog altijd willen doen geloven.

Verzuipen in de berichten

Alle verhoudingen in acht genomen heb ik een vergelijkbaar gevoel bij de impact van de sociale media op onze privacy en onze intermenselijke relaties. Het mobiele internet overspoeld ons dag en nacht. De onophoudelijke datastroom infiltreert ons leven via de deuren en spleten van onze pc’s, smart phones en tablets. Ons brein en  ons gemoed worden geen seconde rust meer gegund.

Een blik op de statistieken van Facebook en Youtube volstaat om te beseffen dat we mekaar verpletteren met onze berichten tsunami. Daarbij leven we met de illusie dat we die overvloed de baas kunnen door als een octopus te worstelen met verschillende berichtenstromen tegelijk. Mijn vroegere Vlerick collega professor dr. Theo Compernolle heeft een ontnuchterend boek geschreven over deze trend. Als psychiater trekt hij hard van leer tegen de mentale schade van het het multitasken.

Doe zelf de test

Neem een blanco blad papier en een chronometer. Verdeel het blad in drie kolommen.

De bedoeling is dat je meet hoe lang het duurt om in de eerste kolom van boven naar onder de cijfers van 1 tot 26 te noteren, in de tweede kolom onder mekaar afwisselend een vierkant een cirkel en een driehoek te tekenen tot je onderaan bij het cijfer 26 bent gekomen en om in de derde kolom alle letters van het alfabet te noteren van A tot Z.
Gun jezelf dit leerrijk verzetje en doe het nu. Start de chronometer en noteer je tijd.

Draai nu het blad om en verdeel ook de keerzijde in drie kolommen.

Je herhaalt de oefening met dit belangrijk verschil dat je de kolommen nu niet in verticale richting vult, maar wel in horizontale richting. Dus in de eerste kolom schrijf je het cijfer 1 in de tweede teken je een vierkant, in de derde de letter A, om dan opnieuw te beginnen in de eerste kolom met het cijfer 2, een cirkel in de tweede kolom en de letter B in de derde kolom. En zo verder tot het einde.

Klaar? Start de chronometer.

Twee vaststellingen

Niet alleen zal je tot je verbijstering vaststellen dat de tweede aanpak veel langer duurt, maar ook dat de kans op fouten veel groter is. Dit omdat je brein continu een modus switch moet uitvoeren om de verschillende soorten informatie te verwerken.

Prille tekenen van een klimaatverandering?

Stilaan sijpelt het besef door dat deze 24/7 communicatiecultuur onhoudbaar is.

Vandaar wellicht dat bepaalde bedrijven hun medewerkers er toe aanzetten om af en toe de multi-media sluizen dicht te draaien. Dit zijn de eerste schuchtere signalen dat er een klimaatverandering op komst is tegenover de sociale media. Maar de beslissing ligt bij het individu. En dat zal wellicht niet volstaan. Misschien is er een evolutieproces op komst dat vergelijkbaar is met onze houding tegenover de auto. Niet zo lang geleden stond in Gent koning auto nog volop te pronken op de Graslei, de Vrijdagmarkt, de Korenmarkt en in de Veldstraat. Nu is die volledige zone autovrij. Wie het waagt om daar met de auto door te rijden riskeert behalve de boze blikken van de voetgangers en fietsers ook nog een bekeuring. Ik lees in de krant dat Mechelen en Lier een gelijkaardige politiek overwegen. Is het dan utopisch om te denken dat er op termijn zones zullen aangelegd worden waarin gsm en wifi stralen volledig geweerd worden?  Na de autoloze zones, nu ook internetloze zones?

Leven in de derde dimensie

Tot een vijftiental jaar geleden leefde ik enkel ik twee dimensies: ik sliep of ik was wakker.

De eerste dimensie is de slaapmodus
Dit is een vrij passieve staat, tenminste voor je lichaam. Je geest daarentegen zit tijdens de slaap op een roetsjbaan: van diepe, droomloze rust over actieve onrustige droomfases en weer terug.  Over het nut van de slaap is al veel onderzoek gevoerd. Gebrek aan slaap heeft een negatieve impact op de concentratie, reactiesnelheid en leidt tot vergeetachtigheid en mentale vermoeidheid. Een volwassen mens heeft per 24 uur nood aan 7 tot 9 uur slaap.

De tweede dimensie is de denk-doe-modus.
Dan denken we na of maken we plannen over de nabije of verre toekomst: van het gesprek dat we op dit moment voeren, over de vergadering die gepland is voor morgen, tot de vakantiebestemming van deze zomer. Of we worden op sleeptouw genomen door flarden uit het verleden: het heerlijke avondje uit van  afgelopen weekend, de ruzie met onze partner, het slechte rapport van zoon of dochter.
We zijn ook voortdurend bezig: telefoneren, e-mailen sms'en, auto rijden. Zelfs als we languit in de zetel naar televisie kijken, is onze geest volop commentaar aan het geven.

Die drang naar-, zelfs de verheerlijking van de denk-doe modus is wellicht in grote mate maatschappelijk bepaald.  Nietsdoen is het oorkussen van de duivel. Vandaag volstaat het niet meer dat je zo maar iets doet: het moet ook altijd "top" zijn: top artiesten, top managers, top koks, top seks, top vakanties, top werkgevers… Via de sociale media voeren we 24 op 7 een een competitieve paringsdans, waarbij we die top-momenten verspreiden en zo mekaar onbewust verder opjutten.

De derde dimensie is de voel-zijn modus
Dat is het moment waarop we even halt houden om bewust samen te zijn met onszelf en te voelen, met een milde, openhartige, niet-oordelende of veroordelende aandacht wat er in ons omgaat. De smaak en de geur van het gerecht dat we eten, het lawaai van de stad, het gezicht, het stemgeluid, de lichaamstaal van de persoon met wie we nu samen zijn. De rust of spanning in ons lichaam. Onze boosheid, droefheid, vreugde of angst. Bovenal ons verlangen naar later, als alles beter zal zijn, want nu is het nog niet perfect, hebben we nog niet genoeg.

Die derde dimensie is zo eenvoudig en toch zo verschillend van de denk-doe modus. Het voelt daarom aanvankelijk wat onwennig aan. Onze geest is zo verslaafd, zo gehecht aan de denk-doe modus dat hij luid protesteert als we die modus zelfs maar voor enkele minuten per dag willen loslaten. Net door vanuit de voel-zijn modus te luisteren naar dat protest leren we heel veel bij over onszelf. Zo ontdekken we dankzij de derde dimensie een grotere diepgang, een grotere rijkdom die er altijd al was, maar die we, toen we enkel in de tweede dimensie leefden, nog niet konden zien.

De meest intense foto's sla je op in je hart, niet in je smart phone

We leven in een "shoot & send" cultuur: een foto van een gerecht op restaurant, een artiest op een concert, een zonsondergang op vakantie. We "schieten" er luchtig op los om de foto meteen te "delen" met anderen.

Waarom delen we? 
Ik vermoed om ons zelfbeeld te bevestigen, ons ego te manifesteren. We hopen op meer voldoening omdat  anderen weten wat wij nu beleven. Hoe meer mensen dit weten, hoe groter ons geluk. Een geluk gebouwd op de indruk die we kunnen maken op anderen. De onderliggende boodschap is: "Ik wel, jij niet"

Maar hebben we echt beleefd wat we delen?
Of was onze aandacht even vluchtig als de "shoot & send"?  Wat zou er gebeuren als we even de tijd nemen om te SLOWen: te stoppen en  te landen en dan met openhartige aandacht het gerecht te ruiken en te proeven met al onze smaakpapillen, de vibraties van de muziek te laten zinderen in elke vezel van ons lichaam, de warme gloed van de zonsondergang te voelen in ons hart?

Misschien is er dan  nog tijd voor een foto. Maar die is dan niet meer dan een verlepte weergave van de intense beleving die wij hebben ervaren tijdens het SLOWen. En dat gevoel is zo verinnerlijkt dat het geen behoefte heeft aan de veruiterlijking op pinterest of facebook.

Het economisch nut van stilte

Plaats van het gebeuren: Rosario, een prachtig en respectvol gerenoveerd kloostertje in Bever, een ontiegelijk klein dorpje met smalle straatjes en bijhorende huisjes in Vlaams-Brabant, vlakbij de taalgrens .

Op een doordeweekse donderdag om 6u30 's morgens  zitten hier zes mannen in lotushouding in een kring, de ogen gesloten. Het is stil in de kamer. Zo zal het de rest van de dag blijven. Deze zes mannen zijn samengekomen met de intentie om een hele dag samen in stilte door te brengen. Ze noemen zich de stiltebroeders. In de voormiddag is er enkel de stem van de meditatieleraar die deze stiltedag begeleid.

Wie zijn die rare snuiters die er voor kiezen om elke vorm van communicatie een dag lang op hold te zetten? Van gsm, over twitter en e-mail, ja zelfs het eigen stemgeluid wordt uitgeschakeld.  Wellicht verwacht u hier een stel wereldvreemde geitenwollensokken new age alternatievelingen? Fout. Het zijn allen nuchtere en vrij succesvolle zakenlui, waaronder drie CEO's, een directielid met internationale verantwoordelijkheden, een verdwaalde marketeer en een door de wol geverfde meditatieleraar als coach.

Ze kozen voor deze stiltedag om hun mentale CEO te trainen. De C van concentratie, het vermogen om niet meegesleurd te worden in de maalstroom van gebeurtenissen en gedachten die ons elke dag als een tsunami overspoelt.  En waarvan het tempo en de intensiteit alleen maar toeneemt. De E van energie, het vermogen om voeling te hebben met  de signalen van het lichaam en de emoties. De O van opmerkzaamheid: het vermogen om naar de wereld, zowel binnen als buiten ons, te kijken met milde, open aandacht.

Niet eenvoudig want de automatische piloot van de dominante denkende geest staat altijd paraat om te oordelen. Om de mensen, de dingen en de gebeurtenissen te voorzien van etiketjes; van goed of slecht, aangenaam of onaangenaam, wil ik wel, wil ik niet, mag er zijn, mag er niet zijn.

Wat voor economisch nut  heeft dit zwijgen, deze stilte voor deze bedrijfsmensen?

Bij de nabespreking op het eind van de dag, als we voor het eerst opnieuw mekaars stemgeluid horen en mekaar recht in de ogen kijken, blijkt hoe vruchtbaar, hoe creatief het zwijgen en de stilte geweest is. Hoe we ons door het trainen van de milde open opmerkzaamheid bewust  worden van het voortdurend komen en gaan van gedachten en emoties en hoe weinig controle we hebben op dat proces. Maar tegelijk ontdekken we een ander, bevrijdend perspectief precies omdat we dit proces aanschouwen met  open opmerkzaamheid, en niet meegesleurd te worden in de maalstroom,.

Dat nieuwe perspectief stelt ons in staat om beter te luisteren naar wat medewerkers en collega's echt te vertellen hebben, om eerlijk en oprecht te durven zeggen als we iets niet weten en dus onze kwetsbaarheid te tonen. Om ook stilte toe te laten in een bespreking. Om op deze manier sterker verbonden te zijn met onszelf en daardoor meer authentiek en oprechter onze rol te vervullen.

Als meer bedrijfsmensen en politici dagelijks hun CEO zouden oefenen, zou er misschien minder schijn, bedrog en hebzucht zijn? De weg van de stilte en het zwijgen is geen gemakkelijke weg. De stilte is confronterend. De stilte doet je inzien dat je Keizerlijke ik geen kleren draagt. Vandaar wellicht dat we ze graag verdringen met lawaai en gekwetter. Durf jij het aan om alleen met je Ik in dialoog te gaan?

Het energieveld van de Stilte

Je kan de Stilte letterlijk binnentreden, zoals je een overweldigende kathedraal of een betoverende tuin betreedt. Met ingehouden adem, opengesperde mond en ogen vol verbazing. De Stilte overvalt je. Het is een ruimte die je omvat, die diep in je doordringt tot in de kleinste vezel, de nietigste cel, als een energetisch stralingsveld. Het energieveld van de Stilte.

Hoe dat aanvoelt hangt in grote mate af van de gemoedsgesteldheid waarmee je de Stilte betreedt, van wat er aan de Stilte is voorafgegaan. De stilte kan bevrijdend en verlossend zijn, maar evengoed beklemmend en beangstigend. De Stilte liegt niet. Haar woordenloze taal maakt enkel duidelijk wat er in je leeft, waar jij je niet van bewust was zolang jij bleef rondhollen in de wereld van gekwetter en lawaai. De Stilte is doodeerlijk. Geen schone schijn, maar de naakte waarheid. De confrontatie met wie jij denkt te zijn. Het ontwaken van wie je echt bent of wilt zijn.