Wat is er zo sociaal aan de “sociale” media?

Ik begrijp niet goed waarom we VTM een “commerciële” zender noemen en Facebook een “sociaal” medium? Of geloven we echt dat Mark Zuckerberg een digitale Pater Damiaan is? Deze new speak camouflagetaal sluipt geruisloos in ons leven en is één van de vele misleidingen van de Digitale Brave New World.

De volgende overwegingen zijn hoogst persoonlijk en niet gestaafd door enig wetenschappelijk of andersoortig onderzoek. Ik kijk dus met belangstelling uit naar jouw mening. 

Laat ik beginnen met een bekend moreel dilemma

Jij staat op een brug boven de spoorweg en ziet hoe een op hol geslagen trein dreigt om een hele familie , vader, moeder en drie kinderen te verpletteren. Op de brug is er een hendel waarmee je de trein kan afleiden naar een zijspoor. Op dat spoor staat één persoon.

Geconfronteerd met dit morele dilemma kiest de meerderheid van de mensen om de hendel om te schakelen en beslist bijgevolg om één persoon op te offeren om een familie te redden.

Vervolgens krijgt men een tweede scenario voorgeschoteld. In dit geval heb je geen hendel om de wissel te bedienen. Je kan de trein wel stoppen door de onbekende persoon die naast jou staat van de brug te duwen.

In dit tweede scenario is het gewetensprobleem veel groter.

Is dit dilemma geen voorbeeld van wat we op de “sociale” media zien gebeuren: je ongezouten mening spuien op Twitter of Facebook is scenario één: je bedient een anonieme digitale hendel. Als de betrokken persoon echter in levende lijve voor jou zou staan (scenario 2) zou je reactie wellicht helemaal anders zijn, want dan commUNIceer je met een mens, niet met een gevoelloos toetsenbord en een scherm. Evengoed zijn de duizenden “likes” niet meer dan het moeiteloos  en veilig omschakelen van een digitale hendel (scenario één). Het geeft je een surrogaat goed gevoel, maar het is toch veel minder echt dan je lijfelijk inzetten voor de betreffende zaak (scenario 2).

In de ban van de digitale dictatuur?

Ga ik te ver als ik zeg dat ik de indruk heb dat “sociale” media - en ruimer gesteld veel van de digitale applicaties en games - leiden tot een digitale dictatuur? Ga ik te ver als ik zeg dat ik de indruk heb dat de digitalisering er geruisloos in slaagt om van mensen gewillige robots te maken, de blik gefixeerd op de virtuele Pokemon monstertjes, zonder oog voor de wereld en de mensen om hen heen? We zijn slaafse, gemakzuchtige  (be)dienaars van de digitale hendeltjes. Bovendien zitten de digitale hendeltjes niet enkel meer in onze broekzak of onze handtas, we dragen ze nu ook om onze pols. De digitale dictatuur heeft ons letterlijk en figuurlijk in haar greep. 

Dus ja: de robots komen er aan: het zijn wij!

Is dit het bekrompen doemdenken van een angstige, ouder wordende man die niet meer “mee is met zijn tijd”? Gedraag ik me even hysterisch als zij die destijds bij de komst van de eerste trein overtuigd waren dat de koeien minder melk zouden geven omdat ze zouden schrikken van dit stomende, sissende monster? Is er niet een tijd geweest dat men eiste dat de trein werd vooraf gegaan door een man met een rode vlag om de mensen te waarschuwen?

Ik wil zeker het kind niet met het badwater weggooien, want ik zie wel degelijk de voordelen van de digitalisering. Alleen moeten we nog leren om er bewuster en doordachter mee om te gaan. Tenslotte zijn we allemaal Digitale Neanderthalers, zelfs de zogenaamde digi-natives. 

Een suggestie voor collega Steven Van Belleghem als opvolger van zijn boek “When digital becomes human”: “When humans become digital robots”.

A small step for man

Door me af te vragen: zou ik de woorden uit mijn tweet of Facebook post ook durven herhalen als ik de persoon in kwestie recht in de ogen kijk? Voor ik iets post op Facebook vraag ik me af wat mijn onderliggende intentie is (*). Wil ik gewoon mijn ego strelen door de wereld te laten zien hoe fantastisch mijn leven (vakantie, restaurantbezoek, kinderen, kleinkinderen) wel is?

Gewoon even bewust stoppen, landen en mijn intentie beluisteren alvorens de “send” hendel te bedienen ervaar ik al als “a smal step for man” met hopelijk  “a giant leap for mankind.”  In een aantal gevallen heb ik zelfs “delete” in plaats van “send” gedrukt. Het schrijven op zich volstond om het stof te laten neerdwarrelen in mijn hoofd en om mijn onderliggende intentie (frustratie, verlangen) te begrijpen.

(*) Mijn onderliggende intentie met deze post is een gevoel, een indruk, een bezorgdheid aftoetsen met andere mensen.