Ken jij de vijf functies van je brein?

Momenteel  lees ik het boek “Ontketen je brein” van Theo Compernolle. Hij beschrijft hoe de werking van ons reflecterend- en ons archiverend brein continu verstoord wordt door ons reflexbrein, dat zich laat afleiden door de onophoudelijke stroom aan prikkels via de nieuwe media.

Deze indeling in drie breinfuncties bracht mij tot het inzicht dat ons brein wellicht geen drie maar vijf functies heeft. Waarbij we naar mijn gevoel vooral de vierde en de vijfde functie het meest verwaarlozen. Want zoals Theo zegt: 

hoewel wij allen breinwerkers zijn, is het toch verbazend 

hoe weinig wij echt weten over dit complexe werktuig.

De vegetatieve functie

Deze breinfunctie houdt ons in leven. Lichaamstemperatuur, hartslag, ademhaling en nog tientallen ander autonome vitale basisfuncties worden door deze diepste lagen in ons brein en ons zenuwstelsel aangestuurd. We hebben zelf geen greep op deze functie. Soms geeft ze ons wel subtiele signalen (maagpijn, hoofdpijn, rugpijn, buikpijn, hoge bloeddruk) die we niet altijd de nodige aandacht geven.

De reflexmatige functie

Deze oeroude, vaak emotionele functie heeft er via de vluchten- , vechten- of verstijven reflex voor gezorgd dat we konden ontkomen aan een vijandig dier of een vijandige medemens. Volgens Theo wordt deze breinfunctie vooral onophoudelijk geprikkeld door de stroom aan auditieve en visueel impulsen van de (sociale) media. Het is ook een brein functie waar we vrij weinig greep op hebben.

De cognitieve functie
Theo noemt dit de reflectieve functie, maar omdat dit woord me teveel lijkt op de reflexmatige functie, noem ik het de cognitieve functie. Dit is de denkende, analyserende en plannende functie van ons brein. Ook wel een beetje protserig de CEO-functie genoemd. Het is de functie waar wij, breinwerkers voor betaald worden. De productiviteit van deze functie wordt echter in toenemende mate verstoord, ja zelfs gesaboteerd, door de reflexmatige functie. 

We nemen gewoon niet meer de tijd om in alle rust en ongestoord na te denken.

De archiverende functie

Dit is de functie die het brein in staat stelt om de overvloed aan prikkels niet alleen te sorteren en te herstructureren, maar ook om verbanden te leggen en informatie op te slaan in het lange termijn geheugen.  Deze functie kan enkel werken als ons reflexbrein en ons cognitief brein offline gaan. Vooral een voldoend lange, rustige, ononderbroken slaap is daarvoor van belang.

Dit is wellicht de eerste breinfunctie die veel mensen verwaarlozen. Ze onderschatten het belang van een goede nachtrust. De sterke reflexmatige breinfunctie is verslaafd aan de onophoudelijke 24/7 stroom aan prikkels via de tablet, smartphone en flatscreen. Je brein krijgt gewoon geen tijd om offline te gaan. Of zoals Theo het zegt: 

“We hebben onze fantastische ICT-tools laten verworden tot massaverstrooïingswapens.”

Voor veel mensen zou het al een immense bevrijding zijn  als ze wat meer tijd investeerden in de cognitieve functie (tijd om ongestoord na te denken) en de archiverende functie (meer tijd om te slapen of gewoon niets te doen). Ze zouden in staat zijn om de vele informatie beter te ordenen, verbanden te ontdekken en dus creatiever en productiever te zijn.

De technologie koloniseert ons brein

In mijn meest pessimistisch scenario zie ik hoe de technologie geruisloos binnensluipt in ons leven en zich langzaam meester maakt van ons brein. Waardoor de technologie die door mensenbreinen werd gecreëerd, nu zelf die breinen gebruikt om haar digitale rijk verder uit te breiden. Waardoor wij ons als willoze zombies overleveren aan de technologie.

Dat brengt mij bij de dringende noodzaak om onze verwaarloosde vijfde breinfunctie meer aandacht te geven.

De vijfde breinfunctie

Ik noem dit de meditatieve -of de bewustzijnsfunctie: de capaciteit van ons brein om vanuit een rustig, ruim, helder en minzaam perspectief te kijken, zowel naar de vegetatieve functie (signalen van het lichaam en de ademhaling), de reflexmatige functie (emoties), de cognitieve functie (gedachten, plannen), als de archiverende functie (herinneringen).

De vijfde breinfunctie brengt je in contact met wie je bent: je lichaam, je emoties en je gedachten en zorgt op die manier voor zelf inzicht. Het is tevens een weldadige oase voor zowel je cognitieve als je archiverende brein.

Ik ben er rotsvast van overtuigd dat het cultiveren van deze vijfde breinfunctie een noodzakelijke stap is op een pad naar minder stress, minder burn-out, betere menselijke relaties en een creatiever brein.

Mijn wens voor 2015: maak meer tijd  voor de archiverende 

en de meditatieve functies van je brein.

Negen tinten stilte

 We waren met negen, afgelopen woensdag, voor onze tweede Stiltedag van het najaar. Enkele bekende gezichten, maar vooral veel onbekende gezichten. Geen diepgaande voorstellingsronde. Ieder van ons heeft zijn eigen zoektocht, zijn eigen redenen om hier te zijn.

We gebruiken wel hetzelfde kompas: de Stilte.

Voor mij is de dag voorbijgevlogen.

Waar ik op vorige Stiltedagen de drie kwartier zitten of stappen soms als eindeloos lang ervoer, was het nu één quasi moeiteloze flow. Het was een aangename ervaring. De denkende geest is geneigd om daar een verklaring voor te zoeken.

Heeft het te maken met het feit dat ik intussen al wat ervaring heb met de stilte? Deels wel, deels niet. Het zal vooral gevaarlijk zijn als ik  naar de volgende Stiltedag zou komen met de verwachting dat het weer zo een zalige dag zal zijn.  Er zullen ongetwijfeld nog stiltedagen volgen tijdens dewelke de inwendige worstelingen weer heftiger zullen zijn.

Zou het kunnen dat mijn geest nu wat meer rust gevonden heeft?  Misschien wel, misschien  niet. Sinds de vorige Stiltedag is mijn moeder overleden. Door het sluipende Alzheimer gif  hadden we al jaren geleden afscheid genomen van haar. De dood kwam als een bevrijding, zeker omdat het stervensproces drie dagen duurde. Vooral de laatste nacht dat ik alleen bij haar heb gewaakt was bijzonder intens. Met haar ademhaling als meditatie-object en haar klamme hand in mijn hand ervoer ik  een onuitspreekbare  rust en verbondenheid.

Dat is het mooie aan mindfulness: het is een ont-moeting 

met wat er in je leeft en waar je in de drukte van elke dag meestal geen aandacht aan geeft.

Tijdens de afsluitende gespreksronde bleek dat, hoewel we alle negen in dezelfde ruimte in dezelfde stilte hadden gezeten, de ervaring toch zeer verschillend was. Negen tinten stilte. Johan, voor wie dit de eerste keer was, was blij (en trots?) dat het hem gelukt was: een dag stil zitten, kijken naar- en worstelen met de drang om dingen te doen.  Voor anderen was het een verhelderende uitdaging om de kracht van de perfectionistische, controlerende gedachtenstroom  te observeren en daar letterlijk bij stil te staan.

Het is een vorm van verbindende overgave als je zo intens 

zonder woorden samen kan zijn met mensen die je nauwelijks kent.

Scheve bomen

De foto hierboven is het beeld dat ik zag  door het raam van de Phil Bosmans zaal tijdens de stapmeditatie. In het gastenboek van Metanoïa vond ik volgende prachtige tekst die ene Jessica Schoepen op 16 november heeft neergepend en die perfect bij dat beeld en de bijhorende ervaring past.

Boven de vruchtbare geur van mest en moddergras

Wijdse grijsheid

Nauwelijks nuances

En in die ontastbare diepte

Vliegen schaterende watervogels over

Scheve bomen

Nochtans windstil

Veraf, een mistige kerktoren kaarsrecht luidend

De voren in het veld verhard door vorst
de groeven in mijn ziel verzacht door verbinding

Een open thuis vol open harten

Geborgen veiligheid

Verborgen temidden

Zompig Vlaamse Velden

Dankbaarheid in de file?

Vanmorgen bracht ik mijn kleindochter Sookie naar school.
De rit van Mariakerke naar Latem duurde 15 minuten. De terugweg daarentegen ruim een uur. En nee, dit is niet het gevolg van de "shifting of the continents" waardoor Latem en Mariakerke plots verder uiteen zijn gedreven.

Op de heenweg op de buitenring, zag ik dat er aan de overkant, op de binnenring door wegwerkzaamheden een behoorlijk lange file stond die reikte tot aan IKEA. Het leek me verstandig om terug te keren via een andere weg. De vorige keer heb ik die file vermeden door binnendoor via Baarle-Drongen re rijden.

Nadat ik Sookie had afgezet nam de macht van de gewoonte (of mijn reflexbrein) het even over van mijn reflecterend brein. Daardoor sloeg ik zoals gewoonlijk aan de lichten linksaf, terwijl ik rechts had moeten gaan om de weg binnendoor te nemen. Meteen ging  mijn reflecterend brein op zoek in mijn archiverend brein. Eureka! Er was nog een uitweg. Als ik aan de volgende rotonde richting Sint-Denijs-Westrem reed kon ik ook de R4 vermijden. Dat ging vlot, over het dorpsplein tot in de buurt van het Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Camillus: daar begon het eindeloos aanschuiven richting Gent.

Ik voelde de verwijten opborrelen: hoe kon ik zo verstrooid zijn, had ik maar rechts- in plaats van links gereden aan de lichten, ik had al een drie kwartuur aan het werk kunnen zijn,...

En dan heb je twee opties: lekker mee galopperen met die frustraties en je wentelen in zelfbeklag en zelfverwijt. Of: beseffen dat dit de filetijd niet korter, wel onaangenamer zal maken.

Dus: SLOW-time!

Eerst even landen: de contactpunten van mijn lichaam in de comfortabele autozetel voelen, dan voelen hoe mijn ademhaling nu is, hoe mijn buik op en neer gaat; en dan vanuit die stabiele landingspositie kijken naar mijn gevoelens: boosheid. Ha, dat is boosheid, hé: ik herken je. Ik voel je vooral in mijn hartstreek, als een beklemming. Ik voel je woelen en knagen. Ik hou mijn aandacht bij mijn hartstreek en benoem dat gevoel prevelend als "beklemming, beklemming..." zolang het gevoel aanwezig is. Ik SLOW met mijn boosheid. Ik zie dat ze er is, ik voel hoe ze zich manifesteert in mijn lichaam.

En dan, als de boosheid wat wegebt, doe ik een focus-verschuiving. Ik breng mijn aandacht bij het feit dat ik in een warme, comfortabele auto zit, dat ik mij verplaats zonder veel moeite te moeten doen (stel je voor dat ik Sookie met de fiets naar school had moeten brengen: dan had de tocht in de  mistige kou veel langer geduurd en me veel meer moeite gekost, dat ik zonet lekker heb ontbeten met mijn vrouw en kleindochter. En zie: langzaam is er een besef van rijkdom en een gevoel van dankbaarheid,  waar zonet nog boosheid was.

De focus-verschuiving helpt om de aandacht te brengen bij wat er WEL is, in plaats van bij wat er NIET is, of bij wat ik vind dat er HAD MOETEN zijn. (Alsof ik een Goddelijke status heb en de wereld moet draaien volgens mijn eisen en verwachtingen). Zoals Jon Kabatt-zin vaak tegen zijn patiënten zei: "Als je hier rechtop zit en zelfstandig kunt ademen, dan is er meer goed dan mis met jou.
Het helpt natuurijk als je eerst bent geland (stabiliteit) en milde aandacht geeft aan wat er nu is (boosheid, zelfverwijt). Dan is de focus-verschuiving geen vlucht- of verdringing strategie.