Biedt mindfulness een vierde weg bij stress?

De drie bekende reacties bij stress zijn: vechten, vluchten of verstijven. Ze hadden elk hun nut in de miljoenenjaren evolutie van onze soort. Deze stressrespons is vooral zinvol als je fysieke integriteit bedreigd wordt (door een wild dier of een vijandige stam of een aanstormende auto) en als deze stressreactie bovendien van korte duur is. 

Ons systeem is immers gebouwd voor pieken van kortdurende stress,

 niet voor stress die uren, dagen en weken aanhoudt.

Bij veel van onze hedendaagse (westerse) stresssituaties zijn deze drie reacties weinig zinvol omdat we zelden nog met levensbedreigende situaties geconfronteerd worden. Bovendien zorgt onze denkende geest ervoor dat de stresssituatie niet alleen verkeerd ingeschat wordt maar ook dat ze, door het malen van onze gedachten en onze verbeelding, langer aanhoudt dan nodig.

Dat is één van de nadelen van het feit dat wij een neocortex hebben. Maar datzelfde brein kunnen we trainen om bewust een vierde route te ontwikkelen: niet vechten, vluchten of verstijven, maar verzoenen en verruimen; met een milde, openhartige aandacht kijken naar wat er echt gebeurd en zo de reactie van onze denkende geest herkaderen en modereren. 

Vanuit een evolutionair perspectief is deze vierde route piepjong. 

Daardoor is het geen automatisme in ons brein zoals de drie andere routes dat wel zijn. Dit vierde pad vraagt een bewuste keuze, discipline en wilskracht om ons brein te trainen zodat we dit bevrijdende neurologisch pad kunnen ontwikkelen versterken. 

Mediteren is als cyclo-cross

Veldrijden in Damme

Misschien heb jij afgelopen weekend ook de beelden gezien van het Belgisch kampioenschap veldrijden in Kasterlee. Ik vroeg me af: wie zijn toch die masochisten die voor hun plezier (en het plezier van de toeschouwers) zichzelf zo onmenselijk afbeulen in het slijk en de modder?

Een vergelijkbare vraag stelde ik me deze ochtend bij de start van onze zeswekelijkse stiltedag: wie zijn toch die vijftien mensen die hier uit vrije wil samen komen mediteren om in de mentale modder te ploeteren? Net zoals bij de veldrijders zijn er tijdens zo’n stiltedag (schaarse) momenten dat je moeiteloos kan trappen op rechte stukken verharde weg, volledig vrij van slijk en smurrie. Dan voel je rust en ontspanning. Tot je immer bedrijvige geest je gegarandeerd een minder aangename gedachte, herinnering of emotie presenteert, even glibberig en stijl als de venijnige hellingen in Kasterlee. Of wanneer een vakman het in zijn hoofd haalt om in de kamer net boven de meditatieruimte ijverig aan de slag te gaan met een hamer.

Vijftien mensen die met gesloten ogen in een knusse ruimte zitten mediteren levert echter geen spectaculaire televisiebeelden op. Daarom is de kans klein dat je ooit een wedstrijd mindfulness op je tv te zien krijgt. Trouwens, samen mediteren is geen wedstrijd, maar een bemoedigend bad van verbondenheid. Zo oefenen we in een veilige omgeving onze mentale veerkracht om beter overeind te blijven (of vlotter overeind te komen) op de modderige paden en hellingen die het dagelijkse leven ons geregeld voorschotelt.