Dit was ik nog vergeten in mijn vorige blog

Een zesde Westerse aandoening: Snelheidsverslaving

In mijn vorige blog beschrijf ik vijf aandoeningen die typerend zijn voor onze Westerse samenleving. Ik wil er bij deze een zesde aan toevoegen.

Als ik nu terugkijk naar de populaire tv-programma’s uit mijn jeugdjaren valt het op hoe traag de beeldwisseling is. De camera filmt elke scène minutenlang vanuit dezelfde positie. Pas dan besef je hoe we door de jaren heen geruisloos en onbewust gewend zijn geraakt aan een nerveuzere stijl van filmen en mixage, met snelle beeldwisseling en een beweeglijke camera. 

Niet alleen in de films, ook in het dagelijks leven zijn we onbewust gewend geraakt aan een hogere snelheid. Blijkbaar stapt en spreekt de hedendaagse mens sneller dan vroeger. Onze digitale communicatie verloopt in real time en we vinden het normaal dat een artikel dat we vandaag online bestelden morgen al geleverd wordt. Zelfs de Sint komt al ruim een maand vroeger dan weleer. We gedragen ons als verwende, ongeduldige kinderen. 

Hoe meer we kunnen doen in minder tijd, hoe meer we willen doen. Het is een race die we nooit kunnen winnen, want onze verlangens hebben een onblusbare honger en stuwen ons hitsig verder in deze wedloop tegen de tijd, waardoor we veroordeeld lijken om onszelf onophoudelijk hijgend achterna te hollen. Nochtans is de periode waarin we moeten wachten en reikhalzend uitkijken, een mooie kans om onze verlangens te koesteren in hun nog pure, onvervulde fantasiestatus. Maar zelfs dit beetje geduld is voor velen een onuitstaanbare kwelling, die kost wat kost moet vermeden worden. 

Digitalisering maakt dat die zinvolle tussentijd steeds korter wordt en soms zelfs helemaal samengeperst wordt.  

“Je bestelling de volgende ochtend in de bus verwachten is kindergedrag: 

ik zie iets, ik wil het en ik wil het nu”, 

schrijft Marnix Peeters in De Morgen.

Remedie?

Leren om zoveel mogelijk aandacht te geven aan wat er nu is, en niet voortdurend verwijlen in het herkauwen van het verleden of het projecteren van de toekomst. Natuurlijk is af en toe nostalgisch mijmeren of fantaserend dromen zinvol en heerlijk.  Maar het is eveneens zinvol om met je volle aandacht aanwezig te zijn bij de taak die je nu vervult, het gesprek dat je nu voert, de persoon die nu voor je zit. Het is eveneens nuttig om geduldig te leren wachten. Vanuit dit perspectief heeft zelfs verveling zijn nut. De gedachten en gevoelens die bij verveling horen openhartig observeren is een verhelderend leermoment op je pad naar zelfinzicht en persoonlijke groei.

5 Westerse Aandoeningen (en evenveel remedies?)

Om burn-out te voorkomen moet je het MOTIF kennen, zeggen de experts. Dit letterwoord verwijst naar de vijf beïnvloedende factoren: de Maatschappelijke en Organisatorische context, het Team waarbinnen je werkt en tenslotte je Individuele en Familiale factoren. Waarmee benadrukt wordt dat burn-out een aanpak op verschillende domeinen vereist.

Dat sluit aan bij mijn persoonlijke overtuiging dat wij in het westen geteisterd worden door een vijftal aandoeningen, waarvan we ons meestal niet echt bewust zijn. Enkele daarvan kunnen we individueel aanpakken, andere vereisen een collectieve aanpak. In de onderstaande beschouwingen sta ik enkel stil bij de individuele factoren in de (naïeve) overtuiging dat, als we met zijn allen ons gedrag aanpassen, dit onvermijdelijk ook een impact heeft op de collectieve context.

Sensoriële overprikkeling

Gedurende miljoenen jaren kende ons brein enkel het ruisen van de wind, het klateren van de beekjes, het gezang van de vogels. Datzelfde brein wordt nu onophoudelijk ondergedompeld in een wereld vol lawaai. Daarnaast worden ook onze ogen voortdurend gebombardeerd met flitsende beelden. Die zintuiglijke prikkels zijn zo alomtegenwoordig dat we er ons nog nauwelijks van bewust zijn. Wat niet wil zeggen dat ze niet doordringen tot ons onderbewustzijn en daar zorgen voor een sluimerende staat van onrust. Komt daarbij onze menselijke overmoed die denkt dat ons brein ook nog kan multi-tasken. Dat maakt de onderhuidse onrust alleen maar erger.

Remedie?

Op regelmatige tijdstippen off-line gaan en je onderdompelen in de natuur. Om te lopen, fietsen, wandelen, paardrijden of gewoon te zitten en te kijken, te ruiken, te voelen, te luisteren bij voorkeur zonder iPod in je oren.

Hang naar escapisme

Omdat de realiteit ons angst inboezemt of omdat we niet tevreden zijn met onze huidige situatie zijn we zeer bedreven in het vluchten. Vluchten in ontspanning, verdoving, verhalen, drank, lawaai, drukte. Alles is goed zolang we maar kunnen weglopen, zodat we niet naar binnen hoeven te kijken, naar onze onrustige geest en onze getormenteerde emoties.

Onze (gemakzuchtige) neiging om aldoor de schuld voor onze situatie bij anderen te leggen, beschouw ik ook als een vorm van escapisme, omdat we op die manier onze eigen verantwoordelijkheid en ons eigen aandeel ontvluchten.

Remedie?

Op regelmatige tijdstippen niet toegeven aan de neiging om te vluchten of te verdoven, maar tijd vrijmaken om in alle rust (en stilte) te luisteren en te kijken naar je binnenkant en de keuzes te overschouwen die jij wel nog hebt. Of om een goed verdiepend gesprek aan te gaan met een persoon die je vertrouwt en die het talent heeft om echt naar jou te luisteren.

Vertekend beeld van de werkelijkheid

De hoera-verhalen van onze medemensen op de sociale media (feestboek), het ideaalbeeld van de zogenaamde top-mensen (top modellen, top koks, top advocaten, top managers), de immer gelukzalige mensen in de reclameboodschappen. Pijn, falen, tegenslag hebben geen plaats in dit ideaalplaatje. En als we er onvermijdelijk toch mee geconfronteerd worden dan is er nog altijd ons escapisme om de pijn (tijdelijk) te verdoven.

Remedie?
Je blik en je hart blijven openstellen voor de minder fortuinlijke medemensen. Je inzetten als vrijwilliger voor een goed doel. De (kinder)kankerafdeling van een ziekenhuis bezoeken kan ook al wonderen doen.

Spirituele leegte

Dat God grotendeels verdwenen is uit onze West-Europese samenleving hoeft op zich geen slechte zaak te zijn. Jammer is dat er niets waardevols in de plaats gekomen is, waardoor een hogere zingeving vaak ontbreekt. Toch is het mogelijk om een spirituele dimensie te geven aan je leven. Spiritualiteit heeft voor mij te maken met de kinderlijke verwondering en de intense dankbaarheid die ik voel als ik besef dat wij mensen op deze nietige planeet in die onvatbare kosmos allemaal het resultaat zijn van hetzelfde evolutieproces, dat wij er allemaal naar streven om gelukkig te zijn en dat ik een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan het geluk van anderen, wat bovendien bijdraagt tot mijn persoonlijk geluk.

Remedie?
Af en toe op een wolkeloze nacht turen naar de sterrenhemel om je bewust te blijven van de nietigheid en de kwetsbaarheid van het menselijk leven op onze aardbol. Op aanraden van Maarten Van Rossem kijk ik regelmatig op mijn pc naar de prachtige deep space foto’s van de Hubble telescoop. (zie http://hubblesite.org/gallery/album/). Alle lichten in de kamer doven, de foto’s op maximale grote op je computerscherm en in stille verwondering kijken naar dit magistrale spektakel dat miljoenen lichtjaren onderweg was om ons te bereiken. Ook het zien van de foto van de aarde die verrijst aan de horizon van de maan, gemaakt tijdens een van de Apolo missies, brengt me telkens weer in vervoeging. En helemaal nietig voelde ik me bij het zien van een foto vanop Mars, waarbij een pijl naast een nietig stipje aan het firmament de Aarde aanwees.

Verwaarloosde mentale veerkracht

Ik hoef maar om me heen te kijken naar de getatoeëerde, gemaquilleerde, gefacelifte lichamen om te beseffen dat we het menselijk lichaam meer verheerlijken dan de menselijke geest. De verkoopcijfers van de bestsellers in de boekhandel leren me dat goed koken en eten meer aandacht krijgt dan een goede mentale hygiëne. Dat mensen meer geïnteresseerd zijn in het welzijn van hun centen dan in hun geestelijk welzijn, leerde ik die avond dat ik na Paul D'hoore een lezing gaf. Hij had 5 keer meer mensen in de zaal. Dat heeft deels ook te maken met de BV status van Paul, maar als we denken dat enkel BV'ers ons iets kunnen leren, is dat een bewijs van de impact van de media op onze overtuigingen.

Ons onderwijs is sterk in het trainen van het cognitief leren. Hoe ik mijn emotionele of de spirituele intelligentie kan trainen heb ik nergens geleerd en ik heb nochtans negentien jaar van mijn leven doorgebracht in de schoolbanken.

Remedie?
De discipline om nu al bijna twintig jaar mijn geest regelmatig te trainen met een waaier aan mindfulness meditatieoefeningen is voor mij de beste manier gebleken om mijn mentale veerkracht te versterken. Ook onze zeswekelijkse stiltedag in de Stiltehoeve/Metanoia, ervaar ik als een bijzonder heilzame gewoonte. Een van de meest gebruikte apps op mijn smartphone is de Insight Timer. Het feit dat ik er een rijke waaier aan oefeningen vind plus  kan zien hoeveel mensen (waaronder wie van mijn vrienden) op dat moment met mij aan het oefenen zijn, helpt me om regelmatig te blijven oefenen. Opnieuw en opnieuw oefenen en kijken in de Spiegel van de Stilte is de enige weg. Er bestaat nu eenmaal geen quick-fix oplossing. Dit regelmatig oefenen vergroot je vertrouwen in de methode, wat helpt om vol te houden.